Mikroptan Dost Olur Mu?

Kredi: FreePik

Mikrop denilince hemen aklımızda kötü şeyler canlanmakta. Aslında mikroplar sandığımız kadar korkunç organizmalar değillerdir. Bir çok alanda rolleri büyüktür. Bakalım bizler için ne iyi yönleri varmış.

Mikroorganizmalara genellikle "mikrop" deriz ve bu kelime kulağa oldukça korkutucu gelir. Onları grip, ebola vb. gibi bulaşıcı hastalıklarla bağdaştırırız ama gerçekte, insana ve içinde yaşadığımız çevreye fayda sağlayan birçok mikroorganizma vardır. Hatta mikrobiyolog Dr. Jonathan Eisen’in dezenfektanı bırakmamıza sebep olacak aydınlatıcı bir TEDX konuşması vardır. Eisen şöyle diyor, "Bir mikrop bulutuyla kaplıyız ve bu mikroplar, bizi öldürmek yerine aslında çoğu zaman bize iyi geliyor. "Mikroorganizmalar yaşamın önemli bir halkasını oluştururlar ve onlarsız hayat olamaz. Virüs, mantar ve bakteri şeklindeki mikroorganizmalar her yerde karşımıza çıkar. Her zaman bize zarar verdiklerini düşünürüz. Bunun nedeni sürekli bu mikroorganizmaların sebep olduğu hastalıkları okuyup, duymakta olmamız. Grip ve soğuk algınlığı gibi en tanıdık mikroorganizmalar zararlı olsada, birçok yönden bizim için faydalı olduğu da bir gerçektir. Mikroorganizmalar doğru kullanıldıklarında gıda, tıp, tarım ve diğer alanlarda anahtar bileşenlerdir. Gelecekte, altyapının ve diğer yeni teknolojilerin temel bileşenleri bile olabilirler.

Birey ve toplum yaşamını tehdit eden önemli hastalıklara neden olan mikroorganizmalardır. Buna içinde bulunduğumuz pandemi sürecinde şahit olduk. Ancak şu bir gerçek ki yeryüzündeki yaşamın devam etmesinde önemli rolü olan biyokimyasal döngüleri gerçekleştiren, birçok gıdanın oluşmasında görev yapan yine mikroorganizmalardır. Mikroorganizmalar yeryüzündeki yaşamın devam etmesinde önemli rolü olan biyokimyasal döngüleri gerçekleştirir, birçok gıdanın oluşmasında görev yapar.

Peki mikroorganizmalar bizlerin iyiliği için neler yaparlar?

Mikroorganizmalar, gıda söz konusu olduğunda önemli ortaklardır. Toprağın verimini artırmak ve mahsul verimini artırmak için kullanılabilirler, ekmek, bira, peynir gibi ürünlerin yapımında ve kahve yetiştirirken gereklidirler. Bakteriler buradaki kilit oyunculardır. Bakteriler fermantasyona yardımcı olur ve bu da lor, ayran, tereyağı, gibi sütten farklı formlarda süt ürünleri yapmaya yardımcı olur. Streptococcus, bu ürünün ticari üretiminde kullanılan en yaygın bakteri türüdür.

Bitkilerin büyümesine yardımcı olur, doğal atıkları ve ölü hayvan ve bitki maddelerini geri dönüştürür. Özellikle bakteriler havadan serbestçe bulunan nitrojen gazlarını alır ve bitkilerin büyümeleri için kullanır. Ayrıca bakteriler, ihtiyaç duymadıkları büyük miktarlardaki atmosferik nitrojeni baklagillerin kullanabileceği bir forma dönüştürürler. 

Vücudumuzda vücut hücrelerimizden on kat daha fazla mikroorganizma olduğunu duyunca şaşıracaksınız. Bu mikroorganizmalar vücut için yararlıdır, örneğin E. coli (bakteri türü) bağırsakta bulunur ve gıdanın sindirilmesine yardımcı olan bu tür bileşenleri serbest bırakır. İçimizde ve üzerimizde yaşayan mikrop yığınları, sadece yer kaplayarak bizi patojenlerden korur. İyi mikroplar, kötülüklerin erişip gelişebileceği yerleri işgal ederek sağlıklı kalmamızı sağlar. Yine Eisen konuşmasında bu konuyla ilgili, "Evinizin etrafında güzel bir toprak örtüsünün yabani otları ele geçirmesini nasıl önleyebileceği gibi." benzetmesini yapmıştır.

Mikroorganizmalar, vücuda girdiklerinde kusurlu genleri hedef alan ve bunlarda sağlıklı değişiklikler yaparak yeniden işlevsel hale getiren bu tür ilaçların yapılmasını mümkün kılmıştır. Yaygın bir örnek insan insülinidir. İnsülin, şeker hastaları için reçete edilen bir antibiyotiktir. Günümüzde mikroorganizmalar, insülin ve insan büyüme hormonları gibi yararlı maddeleri yapay olarak yetiştirmemize izin veriyor ve yeniden programlanan virüsler, sıklıkla ilaç dağıtım mekanizmaları olarak kullanılır. Bu mikroorganizmalar vücuda yerleştirilir ve kusurlu genleri iyileştirir.

Son olarak biyoteknolojik alanında mikroorganizmalara bakacak olursak, pek çok laboratuvar araştırma çalışmaları için bakteri, mantar ve özellikle virüsleri kullanılır. Bu mikroorganizmaların virülan olmayan formları, klinik deneylerden geçen deneklere enjekte edilir. Bu, ilaçların geliştirilmesine, aşılara ve hastalıkların tedavisine yardımcı olacaktır. DNA ve RNA çalışmaları da mikroorganizmalardan yararlanmakta. Mikroorganizmaların dikkatli bir şekilde incelenmesi olmasaydı modern tıp var olmazdı. Bazı mantarların kanser önleyici özelliklere sahip olduğu belirleştirildi ve belirli bakteri türlerinde bulunan CRISPR Cas9 geni şu anda bir gen düzenleme aracı olarak kullanılmakta.

Hem yararlı hem de diğer yaşam formları için zararlı olduğundan mikroorganizmaları ve kullanımlarını bilmek bizim için önemlidir. 'İyi' ve 'kötü' mikroorganizmalar arasında bir denge sağlamak, onlarla bir arada var olmanın anahtarıdır.