İhtimallerin Ötesinde: Siyah Kuğu Teorisi

Kredi: Your story

Hayatımızda kararlar alırken olası riskleri düşünür, tartar ve ona göre planlamalar yaparız. Bazen aldığımız kararlar o kadar beklenmedik sonuçlar oluşturur ki işin içinden çıkmak mümkün olmaz. İşte Nassim Nicholas Taleb teorisini böyle yorumluyor. Bu yazımda bir çok dünya devinin başarısının arkasında yatan Nicholas Taleb'in Siyah Kuğu teorisini ve bunun sonucunda gerçekleşen bazı olayları anlattım.

Hayatımızda kararlar alırken olası riskleri düşünür, tartar ve ona göre planlamalar yaparız. Bazen aldığımız kararlar o kadar beklenmedik sonuçlar oluşturur ki işin içinden çıkmak mümkün olmaz. İşte Nassim Nicholas Taleb teorisini böyle yorumluyor. Taleb, daha önceden tahmin edilmesi imkansız olan olayların dünyayı derinden etkileme potansiyeline sahip olduğunu savunuyor. Gerçekleştikten sonra da onu daha öngörülebilir hale getiren açıklamalar yapıldığını iddia ediyor ve bu olayların sonucunda bizim de bu olayların varlığını kabul ettiğimizi söylüyor. Gerçekleşmeden önce kabul etmediğimiz ancak gerçekleştikten sonra kabullenmemizin nedenini de şu sözlerle açıklıyor:

İnsanların bildikleri şeylerin üzerinde yoğunlaşıp, bilmedikleri şeylere yoğunlaşmamaları.

Peki bu teorisine Taleb neden Siyah Kuğu demiştir?

1967 yılına dek insanlık siyah renkte bir kuğunun varlığından habersiz yaşıyordu. O yıl Avustralya'da bulunan bir siyah kuğu tüm kuğuların beyaz renkte olduğu kanısını değiştirmiş, bilim dünyasında büyük bir yankı oluşturmuş ve yüzyıllardır gerçek kabul edileni değiştirmeyi başarmıştır. Zira bir yargıyı değiştirmenin en kolay yolu aksini ispatlamadır. Taleb, bundan yola çıkarak teorisine Siyah Kuğu (Black Swan) adını vermiş, 2007 yılında bu teoriyi anlattığı kitabını yayınlamıştır.

Taleb bu teorisini finans ve ekonomi alanından yola çıkarak geliştirmiş olsa da kendi hayatımızda da Siyah Kuğu teorisini yaşamaktayız. Bazen öyle umulmayan şeyler başımıza gelir ki ne yapacağımızı şaşırırız.  Bu başımıza gelen fakat tahmin etmemizin imkansız olduğu olaylar hayatımızı pek çok yönden değiştirmemize neden olabilir. Örneğin, dünya genelinde etkisini gösteren COVID-19 pandemisi dünyanın mevcut düzenini değiştirmiş bununla beraber kendi özel hayatımızda da pek çok alışkanlığımızı engellemiştir. Taleb kendisine yöneltilen "Pandemi siyah kuğu mudur?" sorusuna: ''COVID-19 pandemisini siyah kuğu olarak görmek yanlış olur.'' dese de birçok siyasetçi ve ekonomist pandemiyi bir siyah kuğu olarak görmektedir. 

Taleb, siyah kuğunun önceden öngörülemeyeceğini tekrar etmiş ve pandeminin öngörülebilirliğinden yola çıkarak COVID-19 salgınına beyaz kuğu benzetmesi yapmıştır. Her ne kadar kendisi pandeminin bir siyah kuğu olmadığını söylese de mevcut koşullar insanlığın hayatında birçok değişikliğe neden olmuş ve kendisinin teorisini üzerine kurduğu ekonomi alanında da değişimlere sebebiyet vermiştir. Örneğin, e-Ticaret gibi önemli bir sektörde yüzde 200 artış sağlanmıştır.

Yazıma Taleb'in kitabında yer verdiği şu söz ile son vermek istiyorum:

Çevremizde gördüğümüz ve önem arz eden her olay siyah kuğunun sonucunda ortaya çıkmıştır.