Beynimizin Bir Oyunu: Kapı Eşiği Etkisi

Kredi: Nilay AKÇA

Kapı eşiği etkisi... Belki de sizler de benim gibi ilk defa duyduğunuz bu terimin anlamı ne olabilir? Hepimizin günlük hayatta bir kez bile olsa yaşamış olduğu ''kapı eşiği etkisi'' nedir, gelin birlikte öğrenelim.

Kapı eşiği etkisi (the doorway effect), kelime olarak biraz garip olsada hepimizin günlük hayatta çoğu zaman en az bir kere yaşamış olduğu bir durumdur. Hatta oldukça da sağlıklı bir durum olarak kabul edilir. Daha önceden yapacağınız şeyi planladığınız ya da bir odada bir işi yapacağınızı düşünüp oraya gittiğinizde "Ben ne yapacaktım ya da bu odadan ne alacaktım?" hissine hiç kapıldınız mı? Sanki hiç ordan birşey almayı planlamamış ya da düşünmemişsiniz gibi. Aslında sadece planlama değil şu anda bile şurdan şunu alacağım diye düşünüp oraya vardığınız zaman unuttuğunuz zamanlar olmuştur. Beynimiz olayları ve düşüncelerimizi ayrı ayrı sınıflandırarak onlarla meydana geldikleri çevre arasında bağlantı kurmaktadır. Biz bu çevreyi yani ortamı terk ettiğimizde beynimiz bu çevreyle ilgili olan bağlantıları dosyalar ve rafa kaldırmaktadır yani bir bellek gibi düşünülebilir. Önümüze yeni çevreyle ilgili olan dosyayı koyar. Bu yüzden oturma odasında aklımızda olan şey mutfağa geldiğimizde uçup gidebilmektedir. Biz de kendimizi öylece tezgaha boş boş bakarken bulabiliriz. Endişeye kapılmayın ya da aklımı mı kaybediyorum diye düşünmeyin, bu gayet doğal bir durumdur. Bu durumu neredeyse herkes yaşıyor. Beyninizin yaşlanmış olduğunu düşünmeyin çünkü bu durum beyninizin düzgün çalıştığının da bir göstergesi olduğu yapılan araştırmalar sonucu anlaşılmıştır. İşte bu etkiye ''kapı eşiği etkisi'' denilmektedir.

İşin daha ilginç tarafı da bu olayda kapının oynadığı roldür. Evet evet yanlış duymadınız bildiğimiz kapı. Yapılan deneylerde denekler, eğer bir kapıdan geçmek zorunda kalıyorsa unutma olayı daha fazla olduğu sonucuna varılmış. Eğer aynı mesafeyi kapıdan geçerek değil de aynı odanın içinde farklı bir yere doğru kat ederlerse unutma daha az olduğunu tespit etmişler. Yani aslında olay mesafeden bağımsız ama kapıya bağımlı olarak gerçekleşmektedir. Kapı beynimiz için bir nevi ayırıcı rol üstlenmiş gibidir. Her kapıdan geçtiğimizde beynimiz bir dosyayı kapıyor yenisini açıyor gibi düşünebiliriz. Az önce bahsettiğim bellek olayından dolayı. Bu durum sürekli karşılaştığımız bir olay değil ama elbette yaşadığımız zamanlar da mevcuttur. Unutmayı önlemek için oda değiştirmeden önce aklımızdaki şeyi yüksek sesle tekrarlamaya başlayabiliriz. Bu bir çözüm olabilir. Böylelikle akılda kalıcılığı arttırabilir. Tekrar önceki odaya dönüp hatırlamaya çalışmak da bir diğer yöntemdir tabii ki. Yani sonuç olarak kapı eşiğini geçtikten sonra düşüncelerimizin hava olup uçma ihtimali her zaman mevcuttur ve bizi endişelendiren bir durum yoktur.

Kapı Eşiği Etkisi’nden kurtulmanın muhtemelen bir yolu vardır ama bilim dünyası bu konuda henüz bir açıklama yapmadı. İnsan muhteşem bir varlık ve beyin de bu muhteşemliğin ötesinde üzerinde halen çalışmalar yapılan ve birçok kapalı sır perdesi olan bölümdür. En azından beynimizin işleyişiyle alakalı bir sorun olmadığını biliyoruz. Bu da iyi bir şey!

Bu haftaki yazımda değişik bir konuyu sizlerle paylaşmak istedim.Bilime meraklı biri olarak unutmayalım ki tabiatı güneş aydınlatır, insanı da bilgi. Bir sonraki yazılarımda görüşene dek sağlıcakla kalın :)