Prebiyotik ve Probiyotik Nedir?

Prebiyotik ve probiyotik günlük hayatta çok sık karşılaştığımız iki kavramdır. Aynı anlamı karşılıyor gibi görünseler de aslında birbirinden çok farklı kavramlardır. Bu yazımda sizlere prebiyotik ve probiyotiği açıklayıp insan sağlığı üzerine etkilerine değineceğim.

Prebiyotik tanımı ilk kez 1995 yılında Gibson ve Roberfroid tarafından yapılmıştır. Temel olarak sindirilmeyen bileşikler olduğu ve yararlı mikroorganizmaları etkileyerek yararlı etkiler oluşturduğu vurgulanmıştır. Prebiyotikler, kalın bağırsaktaki sınırlı sayıdaki yararlı bakterilerin gelişimini teşvik eden ve bireyin sağlığını olumlu yönde etkileyen sindirilemeyen besin bileşenleridir. Prebiyotiklerin etkili olabilmesi için sindirim sisteminde absorbe olmaması ve kalın bağırsağa geçerek orada bağırsak bakterileri tarafından kullanılması gerekmektedir. Bağırsakta normal olarak bulunan bakterileri besleyerek sağlıklı olma durumunu sağlayabilirler ve sindirim sisteminin normal işlevini yerine getirmesine destek verebilirler. Bir gıda bileşeninin prebiyotik olması için sahip olması gereken bazı özellilker bulunmaktadır; hidroliz enzimlerine karşı dirençli olmalı ve kolonda bazı bakteriler tarafından fermente edilebilmesi gerekir. Örnek olarak inülin (meyve ve sebzelerde doğal olarak bulunur), dirençli nişasta (tahıl tanelerinde ve pişirilip soğutulmuş nişastalı besinlerde doğal olarak bulunur.) verilebilir. Şimdi de prebiyotiklerin sağlık üzerine etkisini inceleyelim. Prebiyotikler fermantyasyon sonucunda kısa zincirli yağ asitleri (asetat, propiyonat, bütirat) üretirler. Asetat vücudun enerji kaynağı sayılır ve iskelet kası, kalp ile beyin tarafından kullanılır. Propiyonat kolestrol sentezini azaltır. Bütirat ise kolonositerin enerji kaynağı sayılır ayrıca propiyonat gibi kolestrol sentezini azaltıcı etki gösterir. Bunu yanı sıra kalsiyum, magnezyum, demir gibi iyonların çözünürlüğünü artırıp emilimini kolaylaştırırlar. Kısaca prebiyotikler kolondaki yararlı bakterilerin sayısını ve aktivitesini artırıp konağın sağlığı üzerine olumlu etkiler yaparlar.

                                                                                         

Probiyotikler ise yeterli miktarda alındığı zaman konakçı üzerinde sağlığa yararlı etkiler sağlayan canlı mikroorganizmalar olarak tanımlanmaktadır. Probiyotiklere olan ilgi 20.yüzyılın başlarında başlamıştır. Probiyotik mikroorganizmalara örnek olarak Laktobasillus türleri, Streptococcus thermophilus (yoğurt üretimi) ve Saccharomyces cerevisia (ekmek mayası) örnek verilebilir.Tabiki de her mikroorganizma probiyotik olarak nitelendirilemez. Probiyotik mikroorganizma güvenli olmalı, insan sağlığı üzerine olumlu etki yapmalı ve raf ömrü sonuna kadar ürün içerisinde canlı kalabilmelidir. Bu mikroorganizmalar fermente süt ürünlerinde ve bazı işlem görmüş et ürünlerinde bulunabilmektedir. Patojen mikroorganizmaların üremesini engelleyici etki gösterirler. Bağırsak aktivitesi üzerine olumlu etki sağlarlar. Kanser, alerji ve kolestrol düzeyi üzerine olumlu etki yaptıkları görülmüştür. Bağışıklılık sisteminin güçlenmesine katkı sağlayarak hastalıklara karşı korunmada yardımcı olmaktadırlar. Kefir, fermente süt, yoğurt, turşu probiyotik gıdalara örnektir.

Kısaca baktığımızda ise probiyotikler yararlı etki sağlayan canlı mikroorganizmalar, prebiyotikler ise mikroorganizmaların gelişimini teşvik eden sindirilemeyen gıda bileşenleridir. Pekçok olumlu etkisi bulunan probiyotiklere ve prebiyotiklere günlük beslenmemizde yer vererek daha sağlıklı bir yaşama kapı aralamış olacağız.