Bir Duygusal İstismar Biçimi: Gaslighting

"Öyle bir şey söylemedim." "Bence biraz abartıyorsun." "Fazla hassas davranıyorsun." gibi sözlere siz de maruz kalıyor musunuz? O halde siz de gaslighting adı verilen istismara uğruyor olabilirsiniz.

Gaslighting, kendi aklınızdan şüphe duymanızı sağlayan psikolojik bir manipülasyon, baskı ve duygusal bir istismar biçimidir. Gaslighting terimi ilk olarak 1938 yılında Patrick Hamilton'un bir oyununda işlenmesiyle ortaya çıkmıştır. 1940 yılında ise Thorold Dickinson'un filmine uyarlandı. Daha sonra 1944 yılında bir adamın, karısının aklını kaybettiğine inandırmasını konu alan "Gaslight" isimli film yapılıyor ve daha sonra bu tür davranışları tanımlamak için literatüre geçiyor.

Gaslighting uygulama amacı; karşıdaki insanın dikkatini dağıtarak, yaptığı bir şeyi sorgulatarak,karşı tarafı küçümseyerek, olayları tersine çevirerek ve suçlu hissettirerek karşı tarafın hatalı olduğunu sanmasını sağlamaktır. Bir bakıma "sahte anı yerleştirme" diyebiliriz.

Bu yönteme maruz kalanlar genelde farkında bile değillerdir. Bu baskılar genelde küçük küçük başlar fakat bu ufak baskılar zamanla büyür ve kendinizi sorgularken bulursunuz. Bu manipülasyon büyük ölçeklerde (diktatör, tarikat üyeleri, siyasi) gerçekleşebileceği gibi toplumsal boyutta da (aile, iş, arkadaş) gerçekleşebilir.

Gaslighting uygulamasının birkaç yöntemi vardır. İlk olarak reddetme yöntemi, bir suç ile karşılaştığında kişi reddetme yoluna gider. Eşine vuran bir birey, "Ne alakası var, elimi bile sürmedim!" der ve bunu ısrarla o kadar inanarak söyler ki mağdur olan karşı taraf kendisinden şüphe duymaya başlar. Ardından küçümseme gelir, bu durumda istismarcı yaptıklarını kabul eder fakat düşünüldüğü kadar abartılmaması gerektiğini söyler: "Vurmadım, birazcık ittim." Ardından suçlama,"Seni aldattım çünkü benimle hiç ilgilenmiyordun."

İstismarcı kişiler karşı tarafın öz saygısına ve özdeğerine yaptığı psikolojik baskı sonucu çaresizlik duygusuna kapılmasını sağlar. Karşı tarafın kendine olan güvenini yitirmesine ve gerçek olmayan korkular üretmesine neden olur. "Her zaman bir şeyler hayal ediyorsun." gibi cümleler kurarak, tecavüzcü ve tacavüz savunucularının yaptığı gibi karşı tarafı yani mağdur kişiyi suçlar.

Karar vermekte güçlük çekmek, sürekli şüpheye düşmek, hassas ve alıngan olmak, hiçbir işte yeterli olduğunu düşünmemek, kafa karışıklıkları yaşamak, düşünce ve duygulardan emin olamamak, sürekli özür dileyen taraf olmak gibi duygular gaslighting kurbanı olduğunuzun birer işareti olabilir.

Sonuç olarak gaslighting gündelik hayatımızda dahi çok fazla karşımıza çıkan bir durumdur. Böyle bir psikolojik manipülasyonun varlığının farkına varıp, onu tespit edip bu manipülasyona karşı harekete geçmekten korkmamalıyız. Başkalarının değil kendi kendi gerçekliğimizi yaratmalıyız.