Ben Bu Anı Önceden Yaşamıştım: Dejavu

Bir olayı daha önce yaşamış olma hissi olarak tanımlanan "dejavu" hemen herkesin yaşadığı bir durum. Peki bu hissin neden ortaya çıktığını biliyor muyuz? Bu hafta sizlere dejavunun nasıl oluştuğundan bahsedeceğim. O zaman buyurun yazıma!

Sıradan sayılabilecek bazı olayları bu kadar yoğun hislerle karşılamamızın sebebi ne olabilir? Eminim bu soruyu kendinize defalarca sormuşsunuzdur. Aslında ismini birçoğumuz duyduk, bunun adı ‘’dejavu’’. Peki dejavunun tam olarak ne olduğunu biliyor muyuz?

Bu sahte aşinalık hissini Emile Boirac, 1876'da Fransız Revue Philosophique dergisine yazdığı bir mektupta ifade etti. Uzun bir dönem bu his paranormal bir deneyim olarak görüldü. Bilim literatürüne ise dejavu ilk defa 1928 yılında Edward Titchener'ın Bir Psikoloji Kitabı isimli kitabında şu sözlerle ifade edildi:

‘’Beyin, bir deneyime yönelik olarak tam bir algı üretmeden önce kısmi bir algı yaratır. İşte bu kısmi algı, daha önce deneyimlenmiş bir olay olduğu hissi yaratmaktadır.’’

 

Dejavu Nasıl Oluşur?

Bazı bilim insanları dejavunun, beynin iki farklı lobu arasında verinin işlenme hızındaki mikrosaniyelik farklardan kaynaklandığını ileri sürmüştür. Bir olayla karşılaştığımız zaman, beynin sağ lobu ve sol lobu bu veriyi kendi bünyesinde işler. Ancak verileri sıralama işi, sol beynin temporal lobunda yapılır. Normalde beyin, sol beyne doğrudan giren sinyaller ile sağ beyinden geçerek gelen sinyaller arasındaki zaman farkını düzeltir. Ancak bunu kusursuz bir şekilde yapamadığı zaman sinyaller arasındaki senkronizasyon bozukluğu olur. Bu da aralarında 10 mikrosaniye fark olması gereken iki sinyalin arasında 15 mikrosaniye fark olmasına neden olur. Beyin, bunun 10 mikrosaniyesini düzeltir; fakat geriye kalan 5 mikrosaniyelik fark, dejavu algısına neden olur. Yani aynı olayı iki kez yaşadığınızı sanırsınız.

Kimler Dejavu Yaşar?

Yapılan anketlere göre daha çok genç insanlar bunu tecrübe ediyor. Bireylerin büyük çoğunluğu ilk dejavu deneyimini 15 yaşında yaşadığını ve 25 yaşından sonra bu hissin ciddi oranda düştüğünü söylüyor.

Peki çok sık dejavu yaşamak bir hastalık göstergesi olabilir mi?

Sık dejavu yaşadığını rapor eden bir grup, temporal lob kaynaklı epilepsi hastaları. Beynin, yeni hafıza kaydettiği ve eski anılarımızı depoladığı temporal lobu etkileyen bu epilepsi türü; Basit Parsiyel Nöbet.

Size direkt kendimden örnek vererek açıklamak istiyorum bu nöbet türünü. Günlük hayatınızın normal bir anında, öreneğin kahve siparişini verirken, yaşadığınız o yoğun hisse daha sonra korku, endişe ve karşı koyamadığınız bir ağlama krizi eşlik ediyor. Bilincinizi kaybetmiyorsunuz ama neden ağladığınıza da anlam veremiyorsunuz. Zaman, mekan kavramını derin bir şekilde sorguluyorsunuz. 2-3 dakika sürüyor. Bu belirtiler aura olarak adlandırılıyor. Yaşanılan bu durum psikolojik bir olay değil. Aslında bu olay beynin temporal lobundan kaynaklanıyor, yani nörolojik bir olay. Bu konu hakkında bir psikiyatristten duyduğum ilginç bir bilgiyi de sizlerle paylaşmak isterim. Ağlamadan önce, yani nöbet öncesi, yaşanılan dejavu hissi esnasında beynin yaydığı dalgalar, medyumunkine eş değermiş. Ne kadar ilginç değil mi?

Dejavu hissi için verdiğim bu örnek onlarca teoriden yalnızca birine, aynı zamanda en bilimsel olanına ait. Tetikleyici olarak kesinliği kanıtlanmamış, deneyime dayalı daha birçok sebep sayılabilir.

Evet, tabi ki artık paranormal bir durum olmadığının farkındayız ama tam olarak ne olduğunu biliyoruz dersem de pek doğru sayılmaz. İnsan deneyimleri baz alınarak yapılan bu araştırmalar ile kesin bir sonuca varmak oldukça zor olmalı. Belki de ileride aramızdan çıkacak yeni bilim insanları bu duruma bir açıklık getirebilir.