Yaşam Suyu: Mardin Kasımiye Medresesi'nin Bilinmeyen Hikayesi

Medeniyetler Şehri Mardin’in 700 senedir ayakta duran muhteşem yapısıdır Kasımiye Medresesi. Her köşesi tarih kokan ilim ve irfan yuvası, Mardin'in nice kültürel zenginliklerinden birisidir. Fakat ölümsüzlük üzerine olan hikayesini pek çok kimse bilmez. Öğrenmeye hazır mısınız?

Medeniyetler şehri Mardin’in 700 senedir ayakta duran muhteşem yapısıdır Kasımiye Medresesi. Mardin’ in yüksek tepelerinin hemen altında yer alır. Yapısı gereği yöredeki en büyük eğitim ve bilim merkezi olma niteliğini taşımış ve bu  kapasiteyi kaldırabilmiştir. Külliye niteliği de taşıyan bu medrese iki katlı, kubbeli, tek ve açık avlusuyla açık medrese olarak biçimlendirilmiştir.

   Yapımına  Artuklular döneminde başlanan külliye, zamana yenik düşmüş birçok yapı gibi çok uzun yıllar sonra tamamlanabilmiştir. Akkoyunlu hükümdarı Cihangiroğlu Kasım döneminde 1457 – 1502 yılları arasında bu görünüme kavuşmuştur. Ancak bir kısmı başka kavimlerin saldırılarına, doğa olaylarına, iç ve dış tehditlerine maruz kalmıştır. Süregelen pek çok uygarlık döneminde mekan farklı eklemelerle ve farklı malzeme türleriyle ayakta durdurulmuştur. Yapımı inşasında düzgün kesme taş kullanılmıştır. Ancak daha sonraki dönemlerde Mardin’e özgü ince taş işlemelerine rastlanılmıştır. Giriş kapısı gelen ziyaretçilerin fotoğraf tutkularına hitap edecek kadar gösterişlidir. Aslında bu kapı mimaride anıtsal bir portal niteliğindedir. Taş işlemeceliğinin sergilendiği bu mukarnaslı portal bir hayli aşınmıştır.  

 

 Açık avlunun kuzeyinde iki kat boyunca devam eden selsebilli eyvanla oldukça güçlü bir mekan etkisi verilmiştir. Güneş batana kadar tüm derslikler aydınlıktır. Medresede hem dini ilimler hem de fenni ilimler icra edilmiştir. Sınıf olarak tabir edilen küçük odaların üstünde o dersliğin hangi bilime ayrıldığını gösteren astronomi ve tıp bilimine ait simgeler bulunmuştur.

 Portalden girilen revaklı büyük avlunun etrafında, iki kat üzerine revaklar arasına dizilmiş hücrelerden oluşmaktadır. Avlunun kuzeyinde, ikinci katı da kesen büyük eyvan ve onun önünde bir havuz mevcuttur. Astronomi dersleri akşam havuz etrafında toplanılarak ve gökyüzünün su üzerindeki yansımasından faydalanılarak yapılmıştır. İşte bu su ‘'Yaşam Suyu’' dur. Halk arasında dilden dile günümüze kadar gelen tasviri ile çeşmeden çıkan su doğumu, döküldüğü yer gençliği sembolize etmektedir. Havuzun üst kısmındaki çıkış cenneti, alt kısmındaki çıkış ise cehenneme gidenleri simgelemektedir. Ve de her ne olursa olsun akan her suyun Mezopotamya ovasına ulaştığı ve orada bir bitkiye can verdiği düşüncesiyle ölen her canlının da bir şekilde ovada can bulacağına inanılmış.

 

Havuzda akan su, yaşam olgusunu tasavvufi bir şekilde derinden ve dingin nasıl da gözler önüne sermektedir (bence biraz da görebilene). İşte Kasımiye Medresesi'nin pek bilinmeyen hikayesi bu.

Ve belirtmek istediğim bir husus daha var: dersliklerin kapı yüksekliği bir metreden biraz fazla yapılmıştır. Bu yükseklik özellikle tercih edilmiştir. Denilmektedir ki öğrenci hocasının huzuruna girerken başını eğsin, hürmette kusur etmesin diye. Bana kalırsa bu eser, Orta Asya’dan gelen sembolizmin İslam felsefesi ile kucaklaştığı bir şah eser ve medeniyetler medresesidir. Günümüzde ise El Cezeri Sanat Müzesi olarak görevlerini layıkıyla yerine getirmektedir.