Ütopya Nedir ? Ütopya Türleri Nelerdir?

Ütopya nedir, sorusu günümüzde epey kafa karıştırıcı bir hal almış durumda. Örneğin "Sen çok ütopik düşünüyorsun." dediğinizde olumsuz bir anlamı çağrıştırırken esasen kelimenin kendisi olumlu bir anlamı çağrıştırmakta. Peki ütopya gerçekte nedir? Gelin birlikte bakalım!

Yukarıda değindiğimiz gibi kavramın anlam kargaşasından uzaklaşması için kelimenin etimolojisine bakılmalı. Ütopya kelimesi köken olarak Yunanca'da “olmayan veya yok” anlamındaki ou'dan, “mükemmel olan” anlamındaki eu'dan ve “yer, toprak, ülke” anlamındaki topos sözcüklerinden türetilmiştir. Ancak Thomas More’un 1516’da yazdığı "De Optimo Reipublicae Statu deque Nova Insula Utopia" veya kısaca Utopia isimli eseri, kelimenin kullanımını yaygın bir hale getiren olayın ta kendisi olmuştur. Ütopya, gerçekte olmayan, tasarlanan toplumlara veya düşüncelere denilmektedir. Ancak bu tasarlanan toplum kötü bir toplum değil olabilecek en iyi toplumdur. Kötü bir toplumsal düzen hayal edilse idi bu ütopya değil distopya olurdu. Ancak bu başka bir yazının konusu olsun.

Ütopyalar özünde gerçek olması mümkün olmayan toplum düzeni veya yaşantısıdır diyebiliriz.

Yazılan Ütopyaların Temel Özellikleri Nelerdir?

• Ütopyanın insan merkezli oluşu ve okuru düşündürtmesi, sorgulattırması aynı zamanda harekete geçirmeye itmesi.
•  Ütopyada toplumu örgütlemenin alternatif yollarının aranması.
•  Ütopyada kişi içinde yaşadığı, topluma karşı duyduğu hoşnutsuzluk nedeniyle daha iyi bir yaşam arzusu duyar.
•  Bu ütopyanın yazılma amacı, daha iyi bir yaşam isteği olarak sayabiliriz.

Ütopya Türleri Nelerdir? 

Eukronya: Burada mekandan bağımsız bir gelecek zaman düşlenmektedir.

Heterotopya: Burada ise zamandan bağımsız bir mekan düşlenmiştir. Zaman algısı yoktur veya çok zayıftır. Baskın olarak mekan hissedilir.

Ekotopya: Doğanın dengelerinin korunmasına yönelik bir ütopya tasarısı yapılmıştır. Günümüzde dünyanın sonu neyden gelecek deseler: "Doğal felaketlerden." deriz. İşte bundan dolayı günümüzde en yaygın olarak yazılan ütopya biçimidir. Doğa ile uyum içerisinde mükemmel bir toplumsal düzen hayali burada vardır.

Ütopya: Yukarıda belirttik. En bilinen örneği Thomase More'un Ütopya'sıdır. Tabi başka örnekler de vermek gerekirse:

Campanella – Güneş Ülkesi, Francis Bacon – Yeni Atlantis, William Morris – Hiçbir Yerden Haberler, İbn Tufeyl – Hayy Bin Yakzan, Ernest Callenbach – Ekotopya, Ütopik Sosyalistlerde Yönetim Anlayışı, Edward Bellamy – Geriye Bakış (2000’den 1887’ye), Jules Verne – Ay’a Yolculuk, Ziya Paşa - Muhterem Edebiyatçı Merhum Ziya Paşa’nın Rüyası, Namık Kemal - Rüya, İsmail Gaspıralı - Darürrahat Müslümanları, Hüseyin Cahit Yalçın - Hayal Edilmiş Hayat (Hayat-ı Muhayyel), İsmail Kılıkzade Hakkı - Pek Uyanık Bir Uyku, Ahmet Ağaoğlu - Serbest İnsanlar Ülkesinde, Tevfik Fikret ve Servet-i Fünun Ütopyaları – Yeşil Yurt, Nueva Zeland, Yakup Kadri Karaosmanoğlu – Ankara, Şevket Süreyya Aydemir – Toprak Uyanırsa, Edhem Nejat – Ütopik Hikâyeler ve Mesut Köy, Molla Davutzade Mustafa Nazım Erzurumi – Rüyada Terakki, Necip Fazıl Kısakürek – İdeolocya Örgüsü, Peyami Safa – Yalnızız, Halide Edip Adıvar – Yeni Turan, Memduh Şevket Esendal – Yurda Dönüş, İsmail Hakkı Tonguç, Canlandırılacak Köy ve Köy Enstitüleri (fikir ve uygulama incelemesi), Atatürk’ün bozkırı yeşertme ütopyası – Ankara ve Gazi Orman Çiftliği (uygulama incelemesi), Mizancı Murat  - Turfanda mı Turfa mı?, Müfide Ferit Tek – Aydemir

Distopya: Distopya yazarları genellikle içine doğduğu dönemden etkilenerek yazılarını kaleme almışlardır. Bundan dolayı genel gayeleri şu olmuştur: "Bu düzen böyle devam ederse, dünyanın sonu böyle olur." Burada kötü düzene eleştiri vardır. Bu düzenin gidebileceği en kötü noktayı hayal eder ve yazar. İnsanlara bir uyarı niteliği taşır. En bilinen örnekleri:

Labirent - James Dashner, Efendi Uyanıyor − H.G.Wells, Biz − Yevgeniy İvanoviç Zamyatin, Bin Dokuz Yüz Seksen Dört − George Orwell, Ben − Ayn Rand, Cesur Yeni Dünya − Aldous Huxley, Fahrenheit 451 − Ray Bradbury, Damızlık Kızın Öyküsü − Margaret Atwood, Demir Ökçe − Jack London, Açlık Oyunları − Suzanne Collins, Uyandığında − Hillary Jordan, Uyumsuz − Veronica Roth, Swastika Geceleri − Katharine Burdekin, Hayvan Çiftliği − George Orwell, Karanlık Zihinler − Alexandra Bracken, Son Ada − Zülfü Livaneli, Lanark − Alasdair Gray

Umarım keyifle okumuşsunuzdur. Bir başka içerikte görüşene dek, sağlıkla kalın!