Tasavvufta Sembolizm: Ömer Hayyam ve Şarap

Bu yazımda sizler için, büyük Türk şair ve filozof Ömer Hayyam'ı ve onun şarap ile olan ilişkisini anlatacağım. Detaylar için tıklayın!

ÖMER HAYYAM VE ŞARAP

Ömer Hayyam ve şarap ilişkisini anlatmadan önce kısaca Hayyam'ın hayatından bahsetmemizde yarar vardır. Hayyam, tam olarak ne zaman doğduğu bilinmesede Büyük Selçuklu döneminde yaşamış ve kesin görüş olarak Nizamülmülk ile aynı dönem eğitim aldığı için 1025-1050 yıllarında doğduğu söylenmektedir. Hayyam, Nişabur kentinde doğmuş Türk asıllı bir kişidir. Özellikle Batı dünyasında söylenegelen Hayyam'ın İran asıllı bir Arap olduğu kesin bir dille yalanlanabilir. Nitekim bu konuda çok açık vesikalar bulunmaktadır. Ayrıca İran, Şii topluluğudur. Orada yaşayan kimseler çocuklarına Osman, Bekir, Ömer gibi isimleri koymazlar. Kendisi o dönemdeki Türk topraklarında doğmuş, yaşamış ve görev almıştır. 

Hayyam, İslam ve Türk kentlerini gezen coğrafya, matematik, bilim, felsefe, şiir gibi konularda üst düzey bilgiye sahip, ayrıca din adamlarının bile dini konularda bilgi aldığı alim bir kimsedir. Özellikle Nizamülmülk tarafından saraya davet edilmiş, valilik görevi teklif edilmiştir. Hayyam ise bu görevi reddedip, vezirden özellikle astronomi alanında araç ve gereçler talep edip, maaşa bağlanmıştır. Bilimsel konularda bilgeliği herkes tarafından kabul edilen Hayyam, günümüzde sahip olduğu şöhretini ise filozofluğundan ve dini şiirlerinden sağlamıştır.

Hayyam, Sünni bir Müslümandır. Kendisinin özellikle şarap içerikli rubaileri neticesinde Müslüman olmadığı bilgisiz kimseler tarafından nitelendirilsede aslında Hayyam ve şarap ilişkisi metafiziksel bir boyuttadır. Bir semboldür. Kendisi şarabı, Allah'a ulaşma arzusu, kendisinin değimi ile Allah'ın sırrına vakıf olma arzusu, azim ve irade anlamlarında kullanmış olup; bade, mey gibi kavramlarla da eş değer tutmuştur. Ancak kendisinin somut olan şaraba karşı bir zaafı yoktur. Fakat somut şarabın kötülüğü ile ilgili de söylemleri bulunmamaktadır. Hatta bir miktar kullanılması gerektiğini söylediği, kendisinin ise ömrü boyunca içmediği söylenir. Kesin görüş ise yukarıda bahsettiğim üzere Mevlana-Ney ilişkisinde olduğu gibi Hayyam'ın şarabı bir sembol olarak kullanmış olduğudur. Onun sarhoşluğu; manevi zevkle dolu olduğu zamanlarda kendinden geçişidir.

Ey.. saf şarap! Ey mina renkli mey. Muhabbet sevinci ile deli olan ben seni o kadar çok içeyim, sana o kadar çok benzeyeyim ki uzaktan beni gören; Ey.. şarap efendi! Nereden geliyorsun? desin.

Gerçek mevcud yalnız şuurlu insandır. Bu sözü anlamak herkes için kolay değildir. Bu görmek ve anlamak şarabından bir damla iç. Tâ ki hüdanın yarattıkları sence hep bir olmasın.