Survivor'ın Doğduğu Deney: Robbers Cave

Sınırlı imkanlar içerisinde rekabet halindeki iki grup ortak bir amaç uğruna önyargılarını yıkıp birlik olabilirler mi? Survivor aslında bir deney mi? Bu soruların cevaplarını merak ediyorsanız sizi yazıma bekliyorum.

Yayınlandığı aylarda adeta izleyicisini ekran başına kitleyen, gece yarısına kadar yarışma verilip daha sonra yarışmanın ve yarışmacılarının tartışıldığı panoramayla gece yarısından sonra da devam edip sabah da magazin programlarında bile tekrar yarşmanın yorumlandığı ve bu döngünün aylarca bu şekilde devam ettiği hatta yarışma bittikten sonra bile fanatiklerinin ortalığı kasıp kavurduğu bir yarışma "SURVİVOR". Hazır Survivor 2021 yayınlanmaya başlamışken bu yarışmanın biraz da perde arkasına bakmaya ne dersiniz? Hayır hayır tabiki de Survivor analizi yapmayacağız merak etmeyin :)) Söz konusu yarışmanın, bizim ülkemizde Acun Abi tarafından uyarlanan bir format olduğunu artık hepimiz biliyoruz. Peki bu yarışmanın aslında bir psikoloji deneyi olduğunu biliyor muydunuz? Peki ya bu deneyin yapımcısının Ödemişli bir Türk olduğunu? Hadi gelin bu Türk'e ve yaptığı deneye bir göz atalım.

Muzafer Sherif, tam adıyla Muzaffer Şerif Başoğlu 1906 yılında İzmir'in Ödemiş İlçesinde dünyaya gelmiştir. İlk olarak İzmir Amerikan Koleji'nde eğitim gördükten sonra lisans eğitimini İstanbul Üniversitesi'nde, yüksek lisans eğitimini Harvard Üniversitesi'nde, doktorasını ise Columbia Üniversitesi'nde yapmıştır. Bu zaman zarfı içerisinde, bir yandan da o zamanki adıyla Gazi Eğitim Enstitüsü'nde psikoloji dersleri verdi. Ardından Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nde psikoloji doçenti olarak görev yaptı. İlerleyen yıllarda siyasi nedenlerden ötürü 27 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Yurt dışına çıkmak koşuluyla serbest bırakıldıktan sonra Amerikan hükümetinin burs teklifini kabul edip ABD'ye gitmiştir. 1947 yılında Ankara Üniversitesi'ndeki işine geri dönmek için başvuruda bulundu ancak eşi Carolyn Sherif'in yabancı uyruklu olması ve o zamanki yasalara göre "devlet memurlarının yabancılarla evliliğinin yasak olması" nedeniyle başvurusu reddedildi. Bu tarihten sonra akademik çalışmalarında Muzafer Sherif ismini kullanmaya başladı.

Muzafer Sherif, özellikle yaptığı deneysel çalışmalarla psikoloji dünyasında modern sosyal psikolojinin kurucularından biri olarak kabul edilir. Ortaya attığı kuramlar ve yaptığı deneyler o zamanki psikoloji dünyasında oldukça ses getirmiştir. Bir sonraki çalışmaların ise temelini oluşturmuştur.

Evet Sherif'i kısaca tanıdıktan sonra şimdi söz konusu deneyimize geçebiliriz.

Muzafer Sherif ve arkadaşları 'Gerçekçi Çatışma Kuramı'nı test etmek için 1954 yılında Oklahama'da bir izci kampında Robbers Cave Deneyi'ni yapmışlardır. Gerçekçi Çatışma Kuramı kısaca; sınırlı kaynakların gruplar arasında çatışmaya neden olduğunu, bunun sonucunda da önyargı ve ayrımcılığın doğduğunu savunur. 

Robbers Cave Deneyi'nde birbirlerinden ve deneyden habersiz yaz kampına geldiğini düşünen 11-12 yaşlarında 22 erkek çocuk iki gruba ayırılarak gözlemlenmiştir.  Bu iki grup da birbirlerinin varlığından habersizdir. Deney 3 aşamadan meydana gelmektedir.

1. Bağ Kurma Aşaması: Bu aşamada grup üyeleri birbirleriyle tanışıp kaynaşırlar. Yüzme ve yürüyüş gibi aktivitelere katılırlar. Gruplarına isim verirler ve kendi kültürel normlarını oluştururlar. Bu aşamada iki grup da birbirlerinin varlığından haberdar değildir.
2. Rekabet Aşaması: Bu aşamada iki grup birbirinden artık haberdardır ve rekabet ortamı oluşturmak amacıyla futbol, halat çekme gibi aktiviteler düzenlenir.Tabi kazanan takım da ödüllendirilir. Bu oyunlar iki grup arasında çatışmalara neden olmaya başlar. İlk olarak ise sözlü atışmalar başlar. Daha sonra karşı grubun bayrağını yakma, odalara girip özel eşyaları çalma ve ortalığı dağıtma gibi olaylarla devam eder. Çatışmalar öyle bir hale gelmiştir ki araştırmacılar araya girip kavga eden çocukları ayırmak zorunda kalırlar.
3. Sürtüşmeleri Azaltma Aşaması: Bu aşamada çatışmalı oyunların yerini sosyal temasta bulunabilecekleri film izleme gibi aktiviteler alır. Sürtüşmeyi azaltmak için temas yeterli değildir, ortak bir amaç için mücadele etmeleri gerektiği anlaşılır. Bunun için de araştımacılar su şebekesini bozarak acil durum oluştururlar. İki grup bir araya gelerek arızayı giderirler. Başka bir sefer de yemek taşıyan kamyonun çamura saplanması sonucu çocuklar hep birlikte halat çekerek bu sorunu da çözerler. Bir süre sonra  birbirlerine karşı  geliştirdikleri negatif tutum yerini pozitif tutuma bırakır. 

Yapılan bu deneyin sonucunda Sherif ve arkadaşları; grupların sınırlı imkanlar uğruna çatışmalarının önyargı ve ayrımcılığa sebep olduğu, ortada herhangi bir çatışma unsuru olmadan temas içinde olmanın sürtüşmeyi azaltmaya yeterli olmayacağı bununla birlikte ortak bir amaç için hep beraber mücadele etmek gerektiğini gözlemlemişlerdir. 

Evet arkadaşlar artık deneyin kuramı doğruladığını biz de Survivor izleyerek gözlemleyebiliriz. :) 

Bir sonraki yazıda görüşmek üzere. Kendinize iyi davranın...