Suç Teorileri Işığında

Martin Scorsese'in anlatısında Susuz Yaz'dan bahsederken dediği gibi "Suya olan duyumsal, fiziksel, hastalıklı ihtiras ile yasak aşkın yarattığı saplantılı tutkuyu içeriyor.'' bu film. İçerikte Türk sinemasının 60'lı yıllarının en iyi filmlerinden biri olan bu filmin suç teması üzerinden sosyolojik perspektifinden analizi yapılmıştır. Gelin birlikte inceleyelim!

“SUSUZ YAZ’’ FİLMİNİN BİYOLOJİK VE PSİKOLOJİK SUÇ TEORİLERİ ÜZERİNDEN İNCELENMESİ

 Susuz Yaz filmi konusu ve senaryosu itibariyle hem milli hem de uluslar arası bir öneme sahiptir. Metin Erksan’ın yönetmenliğini yaptığı ve Necati Cumalı’nın aynı adlı romanından uyarlanan bu filmde egemenlik, iktidar hırsı, toprak ve suyun azizliği, kırsalda bulunan çekişmeleri, insanın bencilliği, işlenen suçlar ve ideolojik kaygılar gibi birçok konuyu incelememiz mümkündür.

  Filmin Altın Ayı ödülünü almasının nedeni; bir rivayete göre dünyanın en eski konularından birini yani Habil ile Kabil hikayesini, çok çarpıcı ve daha modernize edilmiş boyutuyla izleyiciye sunmasıdır. Habil ile Kabil hikayesinden hareketle filmde aslında mülkiyet ve kadın üzerinden götürülen bir suç hikayesi de vardır. Biyolojik ve psikolojik suç teorileri üzerinden filmdeki suçlu tanımını incelemek esas tartışma konumuz. Bu nedenle filmin kısa özetini yaparak ilerlemek ve bu teoriler hakkında yorumlar yapabilmek ilk başta nihai hedef olacaktır.

   Hikaye, İzmir’in Urla vilayetindeki Bademler Köyü’nde gerçekleşir. Osman ve Hasan iki kardeştirler. Osman, küçük kardeşi Hasan’a göre çok hırslı, menfaatleri uğruna çoğu şeyi yapabilecek gözü karalıkta, büyüklüğünü kullanarak malın ve otoritenin esas sahibi konumunda biridir. Hasan ise olaylara daha ılımlı yaklaşabilen, ağabeyinin hırslarına rağmen hak hukuk gözetmeye çalışan ve ağabeyinin büyüklüğü karşısında sözü geçmeyen biridir. Hasan’ın, sevdiği kız olan Bahar ile evlenmesinden sonra ve Osman’ın egemenlik kaygısıyla suyu kapatması ile esas hikaye başlar. Osman’ın suyu diğer köylülere vermemesine ve sadece kendisinin kullanmasına Hasan karşı çıkar fakat ağabeyi tarafından umursanmaz ve Osman kendi bildiğini okur. Böylelikle köylüler ve Osman çetin bir su kavgasına girerler. Bu kavga esnasında Osman bir gece köylülerin direnişte başı sayılabilecek kişi olan Sarı Veli’yi vurur. Sarı Veli’nin ölümünden o gece su nöbetinde ağabeyine eşlik eden Hasan da sorumlu tutulur. Fakat Osman ceza çekmemek için Hasan’ı kandırır. Ona ve Bahar’a bakacağını, topraklarını ekip biçeceğini, yaşının ondan küçük olduğu için daha az ceza alıp çıkacağını söyler. Baskı altında kalan Hasan ağabeyinin sözünü dinler ve ağabeyi Osman’ın suçunu üstüne alarak cezasını çekmeye başlar. Bu sırada Osman, kardeşi Hasan’ın karısına karşı ilgi duymaktadır. Bahar’ı küçük deliklerden gizlice izler, korkuluğa ve ineğe Baharmış gibi yaklaşır, Bahar’ı Hasan’a baktığını söyleyerek kandırır ve Hasan’ın mektuplarını yırtarak Hasan’a verdiği sözleri de tutmaz. Bahar’a tecavüz eder ve Hasan’ın öldüğünü söyler. Bu sırada af çıkar ve Hasan ağabeyinin yaptıklarını öğrenir. En son sahnede de ağabeyiyle ölüm kalım mücadelesine girer ve en sonunda Osman’ı vurur ve onu köylülerden sakındığı suya atar. Film Bahar ve Hasan’ın kavuşmasıyla da sona erer.

  Biyolojik suç teorileri açısından filmdeki suçluları ele alırsak eğer; istatistiksel ve genetik açıdan suçun aktarımıyla ilgili kesin bir şey söylememiz mümkün olmayacaktır. Osman ve Hasan’ın anne babası veya aileden herhangi başka biri filmde geçmemektedir. Belki de filmde Osman ve Hasan’ın ailesinin bulunmamasını, onların başıboş büyümesinin ve Osman’ın otoriterliğini büyük güç olarak ele almasının nedeni olarak düşünebiliriz. Biyolojik suç teorilerinde karşımıza çıkan tahminsel çalışmalar filmdeki suçluyu düşündüğümüzde etkisini yitirebilir. Çünkü fizyonomi, prenoloji, krignomansi, palmistri gibi eski yüzyılların bilim dalları bu suçlunun el, kafatası ve surat özellikleri düşünüldüğünde karşımıza kesin sonuçlar çıkartmayacaktır. Suçlunun normal dışı bir fiziksel özelliği yoktur. Yalnızca Lombroso’nun belirttiği “atavistik anormallik’’ tanısı burada tartışılabilir. Zira filmdeki suçlu yani Osman’ın fiziksel özellikleri nitekim Lombroso’nun belirttiği ilkel insan tiplemesine benzetilebilir ve aynı zamanda karakter ve ahlaki açıdan gelişmemişliği ile de bu tanım üzerinden karakteri düşünebiliriz. Yine Lombroso’nun tanımlarından hareketle “kriminaloid’’ tanımı Osman’a benzemektedir. Osman da hırslarıyla ve ihtiraslarıyla hareket eder, başkasının ve hatta kardeşi bile olsa herhangi birinin iyiliğini düşünmez, duygusal iniş çıkışlarıyla hareket eder. Bu eylemleri de aynı zamanda içinde bulunduğu köy yaşamı ve gelenekleri, eğitimsizliği, ekonomik imkanları, yaşadığı yerin iklimi ve hava sıcaklığı, yaşının, cinsiyetinin, dul kalmasının, yaptığı işin de etkisiyle şekillenmiştir.

  Garofalo’nun “doğal suç’’ kavramı Osman açısından değerlendirilebilir. Garofalo, gerçek anlamda suçlunun da, ancak başka insanların ve toplumun değerleri ve tercihleri noktasında gerekli hassasiyeti gösteremeyecek kadar az gelişmiş bir yapıya sahip bir kişi olduğunu ve suçluların, başkalarını düşünmeyen, hassasiyetten yoksun, doğruluk ve dürüstlükten uzak bir yapıya sahip olduklarını iddia eder (Dolu, 2015:155–156). Osman bu tanıma çok yakışan bir karakterdir. Kardeşinin üstüne suçunu atması, ne yapıp edip onu hapse girmeye ikna etmesi fakat verdiği sözleri asla tutmaması ve kardeşinin hapiste sefalet içinde yaşaması, kardeşinin eşi Bahar’a tecavüz etmesi gibi toplumsal olarak kabulü olmayan ve hukuken de suç olan birçok şey yapması belli bir düzeyde ahlaki ve yaşamı algılayış biçiminin geri kaldığını gösteriyor.

  Osman’ı psikolojik suç teorileriyle birlikte ele alırsak eğer, tamamen psikolojik suç teorilerine örnek olabilecek düzeyde bir karakterdir. Kişilik ve davranış bozuklukları olduğu filmin çeşitli sahnelerinde karşımıza çıkar. 

  Freud’a göre id, insanın hayvani hislerini, ani ve tepkisel arzularını, bedensel zevk almak ve tatmin olmak isteyen yönünü; ego, bireyin önetici kişilik yönünü temsil eder ve id ile süperego arasında bir arabuluculuk yapar; süperego ise ahlaki değerleri ve prensipleri uygulayan ve vicdan olarak adlandırabileceğimiz üst düzey değerlerin uygulanmasını ister (Dolu,2015: 190). Bu noktada Osman köy hayatı içinde sosyalleşme fırsatı bulamayışıyla, ve keskin mizacıyla uyum sağlama yetisini kaybedip en başta kendi bencilliğini dizginleyemez ve olaylar silsilesini başlatan,suyu köylülere ulaştırmamaya karar verir. Filmde her ne kadar bir kere duymuş olsak da kendisi Bahar’a genç yaşta dul kalmaktan yakınır ve köylüleri aç gözlü olarak niteler. Kendi iç çatışmalarının ve duygusal gerilimlerinin odağını Bahar’a çevirir ve Bahar’ı adeta kutsar. Bahar ona göre eve bereket getiren, toprağı işleyendir Osman’a yemek yapan ve onu idare edendir. Elde edeceği zevki düşünür ve süperegosu idin isteklerini dengeleyebilecek kadar güçlü bir egoya sahip olmadığını bizlere gösterir.

  Genel kişilik özellikleri açısından Osman’ı değerlendirirsek karakteri benmerkezci olarak niteleyebiliriz. Kardeşiyle ve köylülerle empati yapmaz, kardeşi başta olmak üzere Bahar’a da duygusal bir derinlik beslemez, yalancıdır, manipüle edicidir ve kuralları da kendi isteğine göre çiğnemekten geri durmaz. Bu benmerkezci kişilerin bir diğer özelliği de en kaygılı anlarda tepki vermemeleri olacaktır ki filmde de Bahar’ın bacağını yılan soktuğunda hiç endişelenmez ve hemen bacağındaki zehri ağzıyla atmaya çalışır. Film boyunca da kardeşi Hasan’a göre daha coşkulu, daha heyecanlı, öfkelidir.

 Susuz Yaz bu teorilerin ışığında,insanın vahşiliğini, doğayla insan ilişkisini, kadına ve doğaya hükmetmeye çalışan erkek egemenliğini sert ve çarpıcı şekilde yansıtır. Türkiye’nin ideolojik, kır yaşamı, hukuk ve ahlak sistemini görselleştirir ve bunu bir suç, toprak su ve kadın üzerinden anlatır.