Osman Hamdi Bey'in İzinde Mekanlar

Kültür ve sanat alanına yaptığı katkılarla dönemine damga vurmuş, günümüzde tablolarına biçilen fiyatlarla adını sıkça duyduğumuz Osman Hamdi'nin farklı kişiliklerini de merak ediyoruz. Bu yazı ile Osman Hamdi Bey'in hayatını mekanlar ve şehirler üzerinden keşfetmeye çağının ilerisinde bir öngörüye sahip olmasını sağlayan etkenleri anlamaya çalışıyoruz.

Osman Hamdi Bey 1842-1912 tarihleri arasında yaşamış her ne kadar ressam kimliğiyle ön plana çıksa da özellikle kültür ve sanat alanına yaptığı katkılarla döneminin önemli aydınlarından aynı zamanda bir arkeolog,müzeci ve bir dönemin Kadıköy şehremini. Yaşadığı dönem içerisinde Paris’ten Bağdat’a, Viyana’dan Venedik’e dünyanın pek çok farklı yerinde bulunduğunu düşününce bu çok yönlü kişiliğine de şaşırmamak gerek. Osman Hamdi Bey’i yakından tanımak istesek de hayatıyla ilgili geriye bıraktığı birkaç defterin sonradan bulunması ve devlet dairesinde yaptığı görevler dışında bu çok yönlü kişiliğinin oluşmasında nelerin etkili olduğunu anlayabilecek ve günlük yaşamına dair merakımızı yeterince giderecek bilgiye sahip değiliz. Ancak Osman Hamdi Bey’in Bağdat’ta geçirdiği ve 1869 tarihinden başlayıp Viyana, Venedik, Bulgaristan, İstanbul ve Bursa’da geçirdiği 1885 tarihine kadar olan yılları kapsayan notların bulunduğu iki defter ışığında Edhem Eldem tarafından hazırlanmış ‘‘Osman Hamdi Bey İzlenimler’’ kitabı meraklılarına tavsiye edilir. Ama şimdi Osman Hamdi Bey’den izler barındıran mekanların peşine düşeceğiz. Belki de Osman Hamdi Bey’in izinde kendimize bir seyahat rotası belirleyeceğiz. Bu yazıyı hazırlamadan önce yaptığım araştırmalarda Osman Hamdi Bey’in izinde İstanbul turları düzenleyen birkaç tur şirketinin olduğunu fark ettim. Profesyonel bir rehber eşliğinde böyle bir tur gerçekleştirmek isteyenler için de yazının sonuna bu tur şirketlerini ekleyeceğim. Ancak bir mimar olarak çok yönlü kişiliğiyle beni oldukça etkileyen Osman Hamdi Bey’in düşünce dünyasını ben olsam nasıl keşfederdim sorusuna bir cevap aradım. Osman Hamdi Bey’in ressam kişiliğinin ötesinde bir ömre sığmayacak kadar fazla işi başarması ve girişimci ruhunu yakından tanımak istedim. Bu nedenle ilk durağımız Müze-i Hümayun müdürlüğüne getirildikten sonra gerçekleştirdiği önemli atılımlarla Osmanlı’da modern müzecilik anlayışının temellerini attığı Çinili Köşk ve İstanbul Arkeoloji Müzesi.

1. ÇİNİLİ KÖŞK - İSTANBUL ARKEOLOJİ MÜZESİ

Osman Hamdi Bey,1881 yılında Müze-i Hümayun müdürlüğüne getirilince Çinili Köşk’teki eski eserleri sınıflandırmış ve yine bu dönemde eski eserlerin korunması ve yurt dışına kaçırılmasını önlemek amacıyla Asar-ı Atika Nizamnamesini yayımlamıştır. Bu gelişme hem arkeoloji hem de mimari eserleri koruma anlayışının yasal olarak Osmanlı’da ilk yankılarını oluşturmuştur. Osman Hamdi,müze müdürlüğü esnasında Anadolu’nun farklı coğrafyalarında kazılar yapılmasını sağlamış özellikle de Sidon kazıları esnasında bulunan İskender Lahdi müzenin en gözde eserlerinden biri olmuştur. Bu kazılar sayesinde de yeni bir müze binası yapılması kararlaştırılmış ve Mimar Alexander Vallaury’e yeni bir müze binası projesi hazırlatılmıştır. Peki Osman Hamdi’nin arkeolojiye bu denli ilgisi nereden geliyor? Edhem Eldem Osman Hamdi Bey İzlenimler adlı kitabında Osman Hamdi’nin arkeolojiye karşı ilgisinin artmasında 1879’da Viyana’da bulunduğu süre zarfında ilk kez gördüğü Tanagra heykelciklerine duyduğu alakadan kaynaklanabileceğini bizlere aktarıyor.

Siz de Osman Hamdi Bey’in izinde İstanbul’u keşfederken İstanbul Arkeoloji Müzesi’ni ziyaret etmek isterseniz 1 Nisan tarihine kadar 10:00 ile 16:00 saatleri arasında, 1 Nisan-31Ekim tarihleri arasında ise 09:00 ile 17:30 saatleri arasında ziyaret edebilirsiniz. Pazartesi günleri ziyarete kapalı olduğunu unutmayın. Müzeyi ister müze kartınız ile ister 50 tl ödeyerek ziyaret etmeniz mümkün.

2. SANAYİ-İ NEFİSE MEKTEBİ - MSGSÜ İSTANBUL RESİM VE HEYKEL MÜZESİ

Sanayi-i Nefise Mektebi,Güzel Sanatlar Akademisi ya da günümüzdeki adıyla Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’nin kurulmasına öncülük eden Osman Hamdi Bey’in 19 eseri Mimar Sinan Güzel Sanat Üniversitesi’ne bağlı İstanbul Resim ve Heykel Müzesi’nde yer alıyor. İstanbul Resim ve Heykel Müzesi 1955 yılında aynı zamanda Osman Hamdi Bey’in yeğeni olan Mimar Sedad Hakkı Eldem tarafından inşa edilmiş ardından 2011 yılına geldiğimizdeyse Sedad Hakkı Eldem’in öğrencisi olan Emre Arolat tarafından yeni bir müze binası tasarlanmıştır. Bu yapı ilk kez İstanbul Bienali için 2019 yılında kapılarını ziyaretçiye geçici olarak açtı.

3. ENLİ YOKUŞU MERDİVENLERİ

Osman Hamdi Bey’in izinde bir gezi gerçekleştirirken kurulmasında öncülük ettiği Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Resim bölümü öğrencileri tarafından Mimozalı Kadın tablosunun Fındıklı’daki Enli Yokuşu merdivenlerine çizilmesinden bahsetmemek olmazdı. Osman Hamdi Bey’in eşi Naile Hanımı resmettiği bu tablonun orijinali ise İstanbul Resim ve Heykel Müzesi’nde yer alıyor.

4. PERA MÜZESİ

Osman Hamdi Bey’in 1906 yılında resmettiği belki de en bilindik tablosu olan Kaplumbağa Terbiyecisi’nin birinci versiyonu olarak bilinen tabloyu Pera Müzesi’nde ziyaret edebilirsiniz. 1907 yılında resmettiği ikinci versiyon ise Belma Simavi koleksiyonunda yer alıyor. Ayrıca İki Müzisyen Kız ve kızı Nazlı’yı resmettiği Pembe Başlıklı Kız adlı tabloları da yine bu müzede görmeniz mümkün.

Müzeyi Pazartesi günleri dışında 10.00-18.00 saatleri aralığında ziyaret edebilirsiniz. Müze çarşamba günleri öğrencilere, cuma günleri saat 16.00’dan sonra ise herkese ücretsiz olarak ziyarete açık.

5. SADBERK HANIM MÜZESİ

Osman Hamdi Bey’in Vazo Yerleştiren Kız tablosunda yer alan sarı renk işlemeli üç etek entariyi Sadberk Hanım Müzesi'nde ziyaret edebilirsiniz. Müzedeki elbisenin Osman Hamdi Bey'in eşi Naile Hanım'ın giydiği elbise olduğu düşünülüyor. Bu elbiseye benzer elbiseleri Osman Hamdi Bey'in Kur’an Okuyan Kız,Haremde,Kahve Ocağı, Mihrap gibi pek çok tablosunda görmek mümkün.

Sadberk Hanım Müzesi, çarşamba günleri dışında haftaiçi 11.00-17.00 saatleri arasında ziyarete açık.

6. SAKIP SABANCI MÜZESİ

Sakıp Sabancı Müzesi’nde Osman Hamdi Bey’in 8 tablosuyla birlikte çoğunlukla 1850-1950 yılları arasında üretilen erken Türk resminin önemli temsilcileri ve Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde İstanbul’da bulunmuş olan sanatçıların eserleri de yer alıyor. ‘‘Osman Hamdi Bey Tablolarının Bilimsel Analizler ve Konservasyonu’’ projesinin bulgularına ev sahipliği yapan Görünenin Ötesinde Osman Hamdi Bey sergisi 2018 yılında gerçekleştirildi. Ancak fiziki olarak seyahat etmenin zorlaştığı bugünlerde serginin Google Arts&Culture üzerinden online olarak Türkçe ve İngilizce seçenekleriyle erişime açık olması dijitalleşen dünyanın sevindirici haberlerinden.

Görünenin Ötesinde Osman Hamdi Bey

Dijital Sergi

SSM, pazartesi günleri hariç 10.00 ile 16.00 saatleri arasında ziyaretçilerini bekliyor.

Her ne kadar bir gün içerisinde bu rotanın tamamını bitirmek mümkün değilse de yasakların kalktığı pandeminin sona erdiği bir haftasonunu görebilirsek güzel bir haftasonu geçirmemizi sağlayacak bu rotayı umarım gerçekleştirebiliriz. Bir sonraki yazıda Osman Hamdi'nin fikir dünyasını farklı bir mekanda keşfetmeye çalışacağız.

Osman Hamdi Bey’in İzinde İstanbul turu gerçekleştiren tur şirketleri:

Fest Travel: Geziyi hala gerçekleştirip gerçekleştirmediklerine dair bir bilgi sitede yer almıyor.

Fest Travel

Matilda Travel:2020 için her cumartesi Osman Hamdi Bey’in İzinde İstanbul adlı tur gerçekleştiriliyormuş.Ancak sokağa çıkma yasağından sonra turun günü ile ilgili herhangi bir güncelleme sitede bulunmamaktadır.

Matilda Travel