Meğer Ne Çok Koku Sığdırmışız Ömrümüze

Hepimizin vardır hayatında iz bırakan bir söz. Kimisine anlam derinliğinden kimisine de kimin söylediğinden yer eder. Benim de iz bırakanım, “Bilseydin aldığım kararların atkım sen kokuyorken ne kadar zor olduğunu…” sözüdür. Koku bir insanın karar verme yetisini nasıl etkiler? Neden etkiler?

Ne acayiptir ki bilimde tanımlanması zor, edebiyatta ise en güzel şiirlerin, sözlerin konusu olan, koku. Net olarak ölçümü yapılamamasına rağmen beyni en hızlı etkileyen, insanı alıp bir seher yeline emanet eden ve derin hisler uyandıran öylesine güçlü bir duygu.

Hepimizin başına gelmiştir, bir kokuyu duyumsarsınız ve bir anda sizi alıp anılara götürür. Duygularınız kabarır ve tekrar, gittiğiniz anı yaşar gibi olursunuz. Bunun sebebinin teknik olarak beyinde koku ve hafıza lobunun çok yakın olmaları hatta yer yer iç içe geçmiş olmasıdır. Bunun sonucunda koku hafızası insanın peşini bırakmaz.

Kokunun ilk çağlardan tutun da günümüz toplumlarına kadar etkilerini görmek mümkün. Tarihte ilk çağlardan beri insanlar güzel kokuların peşinde koşmuşlar ve en güzel kokuları tanrılarına sunmak için hazırlamışlardır. Osmanlı âlimleri de insanı etkileyen 3 şey olduğunu söyler; tat, musiki, koku.

Gelelim batının İslam coğrafyasını tanımasına vesile olan aynı zamanda da kokuların ana vatanı olan Arap dünyasına. Arap tüccarlar Yemendeki güzel kokulu her şeyi toplayarak develerle Mekke’ye, Medine’ye daha sonra da Akdeniz’e ulaştırmışlardır. Ve böylece günümüze kadar gelen kokunun serüveni de başlamıştır.

Öylesine geniş bir duygu ki koku insanın psikolojik çağrışımında da oldukça etkilidir. Gül kokusunun peygamberimizin kokusu olduğunu anımsatması, çiçek kokularının baharı anımsatması, toprak kokusunun ölümü anımsatması, yasemin, çam gibi kokuların insan zihnini rahatlatması, deterjan kokularının temizliği hissettirmesi gibi psikolojimizi direkt olarak etkileyen kokular günlük yaşamımızda da aktif bir şekilde rol oynuyor.

Günümüz bazı uygarlıklarının da koku üzerinde bir takım inançları bulunmaktadır. Bunlardan bazıları:

Amazon kabilelerinden olan Desenalar, kokunun sadece burun aracılığı ile değil; tüm beden ile duyumsanacağına inanırlar ki bu durum psikolojik faz ile açıklanabilir.

İzlediğim bir filmde şöyle bir cümle geçmişti: “Kokular, iknada sözlerden daha güçlüdür.” Malinin, Dogon halkı sözlerin kokusu olduğuna inanırlar. “Güzel söz hoşa giden bir şekilde kokar, dilbilgisine uymayan ve kötü olan sözler hoşa gitmeyecek şekilde kokar”. Bu inancın sebebi ise kokunun da söz gibi havada yayıldığını düşünmeleridir.

Geçim kaynağı sığır yetiştiriciliği olan Etiyopya’da ise inek kokusunun en güzel koku olduğuna inandıklarından erkekler bedenine gübre sürerek, kadınlar da başlarına, omuzlarına ve göğüslerine tereyağı sürerek daha çekici olduklarını düşünürler.

Kimi toplumlar iyi ruhlara ulaşmanın güzel kokulardan geçtiğini düşünürler ve kötü ruhları kovmak için türlü kokular kullanırlar.

Hiç düşündünüz mü parfümünüzün, oda spreyinizin ve günlük yaşamda kullandığınız kokuların hoşunuza gitmesi dışında farkında bile olmadığımız hafızamızda ne gibi hisler uyandırıyor da herkesin ilgi duyduğu koku farklılaşıyor?