Leonardo Da Vinci: Son Akşam Yemeği

Hepiniz Leonardo Da Vinci'nin "Son Akşam Yemeği" adlı eserini duymuşsunuzdur. Leonardo dışında başka sanatçılar tarafından da resmedilmiştir fakat akıllara kazınan Leonardo'nun eseri olmuştur. Sanatçının ayrıntılara gizlediği matematiği, müziği, duyguları, astroloji ve daha birçok şeyi gelin beraber keşfedelim. 

Sanatçının ayrıntılara gizlediği matematik, müzik, astroloji ve daha birçok şey onu diğer sanatçılardan farklı yapmıştır. İncil'den bir sahne olan bu eser, İsa ve 12 havarisinin Hamursuz'un ilk gününde yedikleri yemeği anlatmaktadır. Tabii sadece yemek yemiyorlar, bu yemeğin arkasında havarisi Yahuda'nın ihaneti ve bunun sonucunda gelişen sahneler yer alıyor. Her ne kadar sadece bu anlar resmedilmiş olsa da bazı spekülasyonlara göre eser, İncil sahnelerinden fazlasını içeriyor. Müzik notalarından tutun Dünya’nın sonunun geleceği tarihe kadar her bilgi mevcut.

Son Akşam Yemeği, 1495 yılında Milano'daki Santa Maria Delle Grazie Manastırı'nın yemekhane duvarına yapılmıştır. Yapımı 3 yıl süren bu resim, içeriğinin yanında tekniğiyle de sanat dünyasına büyük bir ses getirmiştir. O dönemin sanatçıları normalde bu tarz bir resim yapacaklarında klasik fresk tekniğini kullanırlardı ancak Leonardo yavaş çalışan bir sanatçı olduğu için hızlı hareket gerektiren bu tekniği tercih etmedi. O, iki kat alıçı üzerine tutkal uyguladı, üzerine yumurta akı karıştırılmış boya maddesi olan tamperayı tercih etti ve bu şekilde kendi dev tuvalini oluşturdu. Bu teknikle batı resim dünyasında büyük bir değişiklik başlatmış oldu. Görüldüğü gibi bazen hayatta risk almak gerekir ancak bazen bu riskler başarıyla beraber olumsuz şeyler de getirebilir. Leonardo aldığı riskle ses getirmiş oldu ancak kullandığı teknik resimde erken deformelere neden oldu. Tabi tek deforme nedeni bu değildi. Hava şartları, Fransız Devrimi askerleri, 2.Dünya Savaşı'ndaki bombaların titreşimleri ek deformelere neden olmuştur.

Bir başka deforme sebebi de resmin altındaki kapıdır. Evet kapı. Bu kapının kullanımıyla zaman içinde İsa'nın ayakları dahil resmin bir kısmı tahrip edilmiştir. Yani şu dönemde çocuklarımızın çizdiği resimler çerçevelettirip saklanacak özeni görürken kendi döneminde bile dünyaca ünlü olan bu sanatçının eserinin böyle bir kazaya kurban gitmesi, gerekli özeni görememesi gerçekten inanılır gibi değil.

Başta da söylediğim gibi resim İncil'den bir sahnedir. Peki nedir bu sahne, işte tam oraya geliyoruz. İncil'e göre İsa Hamursuz'un ilk gününde (Hamursuz, yahudilerin 7 Nisan ile 13 Nisan arasında mayasız ekmek yedikleri bir ibadettir.) 12 havarisine yemeğin yeneceği yeri söyler ve o gece herkes orada olur . 12 havariden biri olan Yahuda, 30 gümüş karşılığında İsa'yı ele vereceğine dair söz verir. Daha sonra yemek sırasında İsa "Doğrusunu söyleyeyim, aranızdan biri bana ihanet edecek" der . Bunun üzerine havariler meraklanır ve hepsi teker teker "Ya rab, bana demedin ya " diye sormaya başlarlar. Soruyu Yahuda sorduğunda ise İsa "Söylediğin gibidir" cevabını verir. İşte Son Akşam Yemeği tam bu anlar anlatır. Birçok sanatçı bu sahneyi kendince yorumlayıp aktarmaya çalışmıştır ancak Leonardo bu sahneyi gerçeğe en yakın şekilde resmeden tek kişi olmuştur. 

Daha sonrasında İsa şükür duası eder. Ardından eline aldığı ekmeği bölüp havarilerine uzatırken "Bu ekmek benim bedenimdir" der. Sonra kutsal kaseden (Kutsal kase mucizevi güçleri olduğuna inanılan bir kaptır. İnanışa göre Aramatyalı Yusuf İsa'nın damlayan kanlarını bu kasede toplamıştır.) şarap içer ve yine havarilerine uzatırken "Bu da benim kanımdır." der. Artık olaya hakim olduğunuza göre ayrıntılara geçebiliriz. 

Gördüğünüz gibi resmin merkezinde İsa vardır.12 havaris, İsa'nın sağına ve soluna 6 kişi gelecek şekilde yerleştirilmiştir. İsa'nın hemen solunda (bize göre sağ) Thomas, Büyük Yakup ve Philip oturmaktadır. Thomas'ın bir parmağı yukarıyı işaret ediyor . Bazı yorumculara göre bu İsa'nın göğe yükseliş olayını temsil eder. Bazıları da, olan olayları acaba tanrı mı istiyor diye sorguladığını düşünmüştür. Büyük Yakup İsa'ya ihanet edildiğine inanamaz şekilde kollarını açar Philip ise İsa'yı dikkatlice izlemektedir. En soldaki üçlü grup ise soldan sağa doğru: Aziz Matta, Jude ve Simon. Bu üçlü de İsa'nın söylediklerine şaşırır şekilde resmedilmiştir.

İsa'nın sağına (bizim solumuza) geldiğimizde aslında olay yerine gelmiş oluyoruz çünkü bu tarafın kişileri ve olayları daha atraksiyonlu. Dikkatle bakarsanız İsa'nın eline yaklaşan bir el göreceksiniz. Bu el Yahuda'nın yani İsa'ya ihanet eden havarisin elidir. Diğer elinde de Romalı askerlerden aldığı parayı tutarken görüyoruz. Yahuda'nın hemen arkasında elinde buçağıyla Aziz Petrus (İsa'nın baş havarisi ve ilk papadır) duruyor. İsa, içinizden biri bana ihanet edecek dediği anda Aziz Petrus'u bıçağını çıkarttığı düşünülür. Bazı yorumcular bu bıçağın yemekten sonra İsa'yı yakalamaya gelen Romalı askerlerden birinin kulağını keseceği bıçak olarak söylerler. Leonardo'nun ayrıntılara verdiği önem düşünülürse bu tahmin kulağa oldukça mantıklı geliyor. Bu üçlü gruptaki diğer kişi de Judas'tır. En sol üçlü de sırasıyla: Bartholomew, Alpheus'un oğlu James ve Andrew (Aziz Petrus'un kardeşi olduğunu belirmek isterim.)

Resime dikkatli bir şekilde bakarsanız havarislerin genel olarak üçerli gruplar halinde oturup konuştuklarını göreceksiniz. Bunun dışında İsa'nın üçgen şeklinde konumlandırılması, resimde 3 tane pencerenin bulunması bu sayıya karşı bir soru işareti oluşturmuştur. Yorumculara göre 3 sayısı Da Vinci'nin inandığı İncil'deki kutsal üçlemeyi (tanrının baba, oğul ve kutsal ruhtan oluştuğu düşüncesi) temsil eder. Ayrıca pencerelerdeki manzara görüntüsü Leonardo'nun olmazsa olmazlarındandır. 

Söylenenlere göre Leonardo bu resimdeki her bir karakteri çevresinden esinlenerek resmetmiştir. Fakat sıra Yahuda'ya geldiğinde oldukça zorlanmış çünkü çevresinde istediği hainlik ifadesini hiçbir insanda bulamamıştır. Uzun uğraşlardan sonra bir hapis yatan mahkumu resmettiği söylenir. 

Sona doğru gelirken bu resim hakkında farklı bir düşüncesi olan İtalyan müzisyen Giovanni Maria Pala'dan bahsetmek istiyorum. Giovanni'ye göre resimdeki ellerin ve ekmeklerin konumları birer nota niteliği taşıyor. Hatta bunlardan 40 saniyelik bir melodi bile oluşturmuş!

 

Başka bir spekülasyona göre ise bu eser "Dünya'nın sonu" olarak nitelendirdiğimiz zamanı bize söylemektedir. Sabrina Sforza Galitzia, eserde bulduğu bazı matematiksel ve astrolojik işaretler doğrusunda bu fikri ortaya atmıştır. Galitzi'ya göre 21 Mart 4006 yılı ile 1 Kasım 4006 yılı arasında bir sel felaketi ile kıyamet kopacak ve dünyanın sonu gelecektir.

Bu resim hakkında kayıtlara geçmemiş daha birçok yorum olabilir. Konu sanat olunca üstünde bir de böyle büyük bir sanat eseri olunca haliyle yorumların sonu olmuyor. Leonardo acaba "Bir resim yaptık konu müziğe nasıl geldi" diye bizi sorguluyor mudur ya da "Daha bulmanız gereken çok şey var " mı diyordur bilemiyoruz ancak bizler bu büyük sanatçıya dünya sanatına olan katkılarından dolayı teşekkürü birer borç biliriz.