Kilisede Noel: Orta Asya'da Nardugan

Kilisede Noel kutlanıyor mu yoksa hep filmlerde gördüğümüz kızarmış Hindi eşliğinde geçen bir aile yemeği olarak mı kalmış? Nardugan Bayramı nerden çıktı? Ayaz Ata Noel Baba mı olmuş? Ağaçları neden süslüyoruz? Kiliseden Orta Asya’ya yeni yıl günlüğünden haberdar olmak için hadi okuyun!

Yeni yıl mı Noel mi?

Her dönem Müslümanlar için kutlanılması tartışma yaratan yeni yıl, Hristiyanlar için İsa’nın dünyaya gelişini kutlamaya yönelik yapılan bir ayin olarak karşımıza çıkıyor ve her yıl Aralık’ın 24’ünü 25’ine bağlayan gecesinde kutlanıyor; bu da aslında ülkemizde yapılan 31 Aralık gecesi kutlamalarının herhangi bir dinle alakası olmadığını gösteriyor. Türkler için yeni yıl islamiyetin kabulüne kadar olan dönemde 21 Aralık tarihinde bayram adı altında kutlanırdı ve herkesin Ayaz Ata’sı Nardugan bayramının sembolüydü.

Noel Sadece Kilisede Mi?

Her kültürün içinde kendine ait bir iz bulabilen insanoğlu için ‘herkes kardeştir’ tanımlaması pek de yanlış sayılmaz. Ağaçları süslemek en belirgin gelenek olarak tüm dünyaya yayılmış. Peki ya nerden çıkmış bu? 21 Aralık gecesinden sonra gündüzler uzayıp geceler kısalmaya başlar ve Türklerin Nardugan Bayramı hikayesi de ortaya çıkar. Güneşin savaşı kazanmasıyla sonuçlanan gecede ağaçların altına hediyeler, mektuplar konulduğu; yukarıdan –Tanrı tarafından- görülmesi için ağaçların ışıklandırılıp süslendiği bilinir. Her ne kadar tek tanrılı dinlerle birlikte bu bayram kaybedilmiş olsa da geçmişte güzel izler bırakmış, yarınlara örnek olmuştur. Ailevi açıdan evlerde kurulan zengin ve kalabalık masalar bize Noel’i anımsatacak niteliktedirler. Birer alışkanlık olarak her Noel akşamında Hristiyanlar Noel’i ailecek geçirmeyi, beraber ilahiler söylemeyi, akrabalar ve dostlarla olmayı tercih ediyorlar. Sofranın vazgeçilmezleri çoğu zaman kızarmış hindi veya sosis; şarap olarak listelerde yer kapmış bulunmakta.

Kilisede Sanat

Gelelim kiliselerdeki Noel ayinlerine ve çeşitli bireysel kutlamalara. Kilisede çeşitli amaçlarla ufak tiyatrolar sergilendiğine hepimiz aşinayız ama Noel gecesinde bu tiyatral hava biraz hüzne biraz da sevince ayak basıyor. O geceki tiyatronun başrolleri tabii ki bebek haliyle karşımıza çıkan İsa, Meryem Ana, Yusuf ve İsa’yı kutsayan Peder (Papa). Meryem Anna kucağında İsa arkasında Yusuf ile sahneye gelir, Peder’e İsa’yı uzatır ve Peder arka fonda çalan yürek burkucu bir enstrümantal müzik ile İsa’yı kutsar. Daha sonra başlayan kısa ve melodik ayinlerle tiyatro sona erer. Kilisedeki koro ilahilerle asıl müzik şölenine başlar ve herkes bu yeniden doğuşu kutlar. Hristiyanların İsa’yı bekledikleri dönem tarihte Advent dönemi olarak geçer ve insanlar bu dönemde 24 pencereli Advnet takvimleri yaparlar. Bu takvimler de Noel’in bir parçasıdır ve pencerelerin ardına gizlenen resim ve şekerlemeler Noel’e kadar bir geri sayım niteliği taşır.

Mitolojik Yeni Yıl

Kış Babası: Ayaz Ata. Orta Asya mitolojisinde torunu Kar Kızı ile Türkler için yüzyıllar önce birer simge haline gelmiş; doğanın, inancın, yeniliğin ve mutluluğun anahtarı olmuşlardır. Kimsesizlere sahip çıkmış, çocuklara hediyeler dağıtmış ve her zaman insanların kahramanı olmuş. O’na duyulan saygıyı göstermek için Nardugan Bayramı her 21 Aralık gecesinde kutlanmış. Ritüeli belirgin hale getirmek için hayat ağacı adını verdikleri ağaçlar süslenmiş; altına mektuplar yazılmış, hediyeler koyulmuş ve ağaçlar süslenmiştir. Hatta ileri dönemlerde tüm motif ve dokumalarda hayat ağacını görmek mümkün olmuştur.

Bize Göre Ne Var?

Kiliselerdeki ihtişamlı kutlamalar turistik yönden ve kültür açısından da önem taşır ve farklı kültürleri bir araya getirmekte önemli rol oynar. Ülkemizde bulunan pek çok kilisede, Noel zamanında bu ihtişamlı etkinliğe katılabilir ve dil,din,ırk fark etmeksizin unutulmayacak anılara sahip olabilirsiniz. Yıllar içerisinde kaybedilen değerler, değerlerimiz ancak hatırlanarak yeryüzüne çıkabilir. Hepimiz daha iyi bir gelecek için geçmişimizi ve değerlerimizi hatırlayalım.İnançlarımız ve kültürlerimiz her ne kadar özel ve kişisel olsalar da başka pencerelerden onları izleyebilmek hem onları hem de bizi evrenselleştirecektir.Hepinize mutlu ve sağlıklı yıllar.