Kastrato Geleneği ve Farinelli

İnsanlık tarihi dramlarla doludur; bazen parasızlık, bazen hırs ya da hayatın zorlayan başka yönleri insanı daha önce hiç aklına gelmeyen dramların başrolü yapıverir. Bu yazımda bir sosyal gerçeklik olarak karşımıza çıkan Kastrato geleneğinden ve en meşhur kastratolardan biri olan Farinelli'den bahsettim. İnsanlığın nabzını yoklayan bu kavrama gelin daha yakından bakalım.

16. yüzyılın ortalarında Avrupa’da, özellikle İtalya’da; kadın seslerine çıkmaları için ergenlik çağından önce hadım edilmiş erkek şarkıcılara kastrato deniyor. Papa, kadınların kilise korosunda ve sahnede yer almalarını yasakladığı için gerekli kadın sesleri yıllarca kastratolar sayesinde karşılanmış. Barok operanın büyük paralar kazanan "prima donna"ları (yıldız şarkıcı) olmaları için çocuklar feda edilmiş.

Elbette bu işlemin erkek şarkıcılar için birden çok zararı oluyor: Testosteron hormonu eksikliğinden dolayı tiz sese sahip olmalarının yanı sıra kemiklerinde olağandışı gelişimler görülüyor; en sık görülenler uzun boy ve geniş göğüs kafesi. Geniş göğüs kafesleri sayesinde nefeslerini kullanma kapasiteleri normal bir sanatçıya göre oldukça artıyor. Bunun yanı sıra, yapılan bir araştırmaya göre 18.yy.da her yıl ortalama 8 yaşında 4.000 erkek çocuğu hadım edilirmiş ve bunların yaklaşık %20’si hayatını kaybediyormuş. Castrato bir yandan da sosyolojik bir gerçeklik olarak karşımıza çıkıyor. Bir anlamda insandan çalgı yaratma gibi yorumlanabilir ya da doğal olmayan bir ses yaratmak.

Kastrato geleneğinin son ferdi Alessandro Moreschi (1858-1922)'ye ait olan ses kayıtları bulunmakta. Maalesef bu gelenek 20. yüzyıla kadar uzanıyor. Bir adamın vücudundan ağlayan bir çocuğun sessiz çığlığını hissettiriyor adeta; hem bu kadar güzel ve masum hem de gerçekten ürkütücü. Bu linkten dinleyebilirsiniz:

 

Kastratoların macerası kilisede başlayıp bitmesine rağmen, 17-18. yüzyıllarda operada yer almaya başlayınca altın çağlarını yaşamışlar. Operada sahne yıldızı olarak ününü kazanan isimlerin başında Carlo Maria Broschi, sahne ismiyle Farinelli ve kontralto sesiyle tanınan Francesco Bernardi, sahne ismiyle Senesino gelir. Ferinelli, ağabeyinin izniyle kendi rızası alınmadan kastre edilmiş. Farinelli’nin vücudu neredeyse hiç testosteron görmediği için görüntüsü erkekten çok kadına benzer, omuzları dar ve kolları bacakları gövdesine göre uzundur. Saçlarının alnında yayılma şekli erkek tipi değildir. Yüzünde çok az sakalı vardır ya da hiç yoktur. Sesi hep ince ve yüksek kalmıştır. 

Farinelli, Soprano sesiyle 18. yüzyılın en büyük opera sanatçısı olmayı başarmış, tüm Avrupa'da sahne almış, İspanya kralının özel müzisyeni olmuştur. Farinelli fakir bir aileden gelmiş, refah bir hayat yaşamış. Ancak diğer tüm hadımlar gibi hiçbir zaman gerçek bir erkek olamamış, belki de hiç aşık olmamıştır. Olduysa bile bir kastrato ile kimse evlenmemiştir. Adına çekilen film gerçekleri yansıtmadığı ve çarpıttığı için eleştirilmiş. Farinelli’nin yaşam öyküsünü anlatan aynı isimli film 1994’de çekilmiştir. Film Altın Küre Yabancı Dilde En İyi Film ödülü yanında kostüm, tasarım ve ses alanında da ödüller almıştır. Merak edenler için tanıtımı: