Göz Alıcı Akım: Rokoko

Göz alıcı süslemeleriyle ve altın varaklı detaylarıyla ön plana çıkan Rokoko sanat akımı aslında sadeliktir. Yanlış okumadınız, aslında sadelik olarak ortaya çıkmış olan ve gösterişe tepki veren bu akımın detayları için buyrun yazıma!

Rokoko 18. yüzyılda ortaya çıkan bir sanat akımıdır. Barok sanat akımının ardından akıma karşı olarak çıkan Rokoko akımı modadan mimariye bir çok alanda dönemi oldukça etkilemiş ve etkilerini sürdürmüştür. Rokoko'yu anlamak için önce biraz Barok sanat akımından bahsedelim. İtalyan kiliselerinde gücünü tanrı ve mitoloji taslaklarından alan ve işlemeli duvarlar, görkemli bahçelerle donatılmış mimari yapılaşmadır. Cepheleri oldukça işlemeli süslemeli ve koyu renklidir. 16. yüzyıldan 18. yüzyıla kadar etkilerini gösteren Barok sanat akımı 18. yüzyılda yerini Rokoko'ya bırakmıştır.

Rokoko, Barok sanat akıma karşı çıkan ve sadeliği vurgulayan bir akımdır. Evet herkes bu görkemli işlemelerin olduğu iç cephe ve mobilyaların nasıl sadelik olduğunu sorgular. Fakat dönemin şarrtlarında ve bize getirdiklerinde evet Rokoko bir sadelikti. Rokoko sadelikse şimdiler ne o zaman diyecek olursak şimdiki yapılarda süsleme bulunmamaktadır. Fakat 20. yüzyıldan önce süslemesiz cepheler olmazdı. Cepheler süslemelerle var olurdu. İlk defa süslemeyi sadeleştirme çabası Rokoko sanat akımıyla ortaya çıkmıştır. Bununla birlikte cephelerde süsleme gitgide etkisini kaybetmiştir. Hatta kimi mimarlar ve sanat yazarları süslemenin suç olduğunu hatta ve hatta süslemenin cinayet olduğunu ifade etmişler. Günümüzde cephelerde süsleme olmaması sadece yapıldığı halde kalmasının ilk adımları Rokoko ile atılmıştır. Bütün bu sebeplerden dolayıdır ki Rokoko döneminin sadelik akımıydı. Şimdilerde ise bize görkemli gelen Rokoko gerek renk kullanımı gerek süslemelerde kullanılan desenler ve figürlerin anlamlarıyla oldukça sade cepheler öne sürmüştür.

Rokoko sanat akımının başlıca özellikleri arasında renk kullanımı gelmektedir. Beyaz renginin kullanımı önemsenen bu akımda moda etkisinde kadınlar yüzlerini beyazlatmak için bol miktarda pudra kullanmışlar. Diğer renklerde ise sıcak pastel tonlar kullanılan bu akımda dönemin giysilerinde de bu renkler görülmüştür. Rokoko sanatı sadece mimariyi değil modayı, resimi, müziği de kapsayıcı etki göstermiştir. Müzikte daha sade ve rahatlatıcı ezgiler kullanılmaya başlarken resimde manzara ve insan figürünün oldukça ön planda olduğu yeşil ve mavi tonlarının sıklıkla kullanıldığı fakat beyaz renge ayrı bir özen gösterildiği görülmüştür. Aynı zamanda el işlerinde ve el işciliğiyle üretilen nesnelerde yine Rokoko etkisi ve renkleri Rokoko süsleme unsurları kullanılmıştır.

Rokoko, Barok mimariye karşı bir tepki olarak daha hafif ve zarif bir tarz arayışı başlamıştır. Fransa’da ortaya çıkan bu akımda; çiçek desenleri, kabartmalar ve kıvrımlı hatlar gibi Rokoko tarzının öncül unsurları bu dönemde ortaya çıkmıştır. Barokla bir çok zıtlığı olan Rokoko'da Barok aksine simetriden kaçılmış ve asimetri ön planda tutulmuş. Barok aksine cepheleri oldukça sade olan Rokoko üsluplu yapıların iç mekanları oldukça süslü ve görkemlidir. Duvardan tavana kadar devam eden süslemeler, mitolojik ögeler, çiçek desenler ve kıvrımlı hatlar bulunduran süslemeler odaların tamamında görülmektedir. Aynı zamanda mobilyalarda da bulunan kabartmalı çiçek ve kıvrımlı figürler ve oda içerisinde bulanan aynalı ve mücevherli aydınlatma araçları Rokoko'nun bir mekan içinde her şeyin süslü olması gerektiğinin temsilini ifade eder. Büyük pencereli açıklıklar cepheye sade bir şekilde yansırken iç mekanda görkemlenmektedir. Dinden uzak süslemeler bulundurmaktadır. Çiçeksi, kuşlu, çeşitli bitkili ve mitolojik süslemeler ve resimler mekanınn tamamını sarmaktadır. Barok aksine açık renkli mermer ve taşlar kullanılarak inşa edilen Rokoko yapıları ferahlığıyla ön plana çıkıyor.

Türkiye'de de bir çok örneği bulanan bu sanat akımı 18. yüzyılın sonlarında etkisini kaybetmeye başlamıştır ve yerini Neoklasik akıma vermiştir. Hızlı bir şekilde yayılan bu sanat akımı hızlı bir şekilde de etkisini yitirmiş fakat bu dönemde oldukça yapı ya da iç mekan süslemesi örneği gözler önüne sermiştir. 

Gördüğümüz her süsleme ya da bezeme Rokoko sanatına ait değildir. Rokoko'nun kendi içindeki dinamikleri ve özellikleri içerisinde bulunan yapılarda Rokoko esintisi görülmektedir. Aynı zamanda 18. yüzyıla ait olan bu sanat eserlerinin günümüze ulaşabilenleri bir çok restorasyon çalışması görmüş ve gerekli koruma ilkleri yerine getirilmediğinden bazı etkilere maruz kalmıştır. Aynı zamanda sanat akımlarının biri bitip diğeri başlamaz birlikte kullanılabilir ya da bir yapıda bir çok sanat akımının etkisi görülebilir. Ya da az önce bahsettiğim gibi yanlış resterasyon sonucunda kendi özelliğini kaybetmiş de olabilir.

Bütün bunların yanında bu kadar görkemli ve ağır süslemelerin olduğu bu sanat akımı sadeleşmenin ilk adımı olduğu için özel bir önem de taşımakta. Şimdilerde süslemesiz, olduğu gibi bırakılmış cephelere alışmış ve bu cepheler etrafında yetişmiş bizler Rokoko eserlerinin çok ağır süsleme ve bezemelerle dolu olduğunu düşünüyoruz. Bu yanılgıda da hakkımız var elbette. Mimari bugüne kadar bir çok şeye tanıklık etmiş kimi bu güne ulaşmış kimi de ulaşamamış. Ulaşılabilinen geçmişin farkında olmalı ve ona gerçek kimliğini koruyarak sahip çıkmalıyız. Bir gün bir Rokoko sanat akımının hakim olduğu eserde olursanız umarım bu yazıyı anımsarsınız.