Erdemin Filozofu: Konfüçyüs

Çin'in ak alnı, gurur sembolü olan Konfüçyüs'ün dillere pelesenk olması gereken bir dörtlüğüyle tanımaya başlayalım onu: ''Bildiğini bilenin arkasından gidiniz! / Bildiğini bilmeyeni uyandırınız! / Bilmediğini bilene öğretiniz! / Bilmediğini bilmeyenden kaçınız!''

Asıl adı ''Kongzi'' olan Konfüçyüs, ömrünü doğruluğa, sadakate, iyiliğe adamış ve bulunduğu toplumu da bu doğrultuda yetiştirmiş büyük bir öğretmendir. Çin'de halen ''En akıllı eski öğretmen'' olarak anılmaktadır.

Çin toplumunun çalışkanlığı, terbiyesi ve iyi yürekliliği Konfüçyüs'ün disiplinine dayandırılır.  O, benimsemiş olduğu kurallarını yalnızca toplumsal yaşama değil; devlet yapısına da işlemek istemiştir. 2500 yıl önce söylemiş olduğu şu söz insanlar arası ilişkiler hususunda büyük bir miras niteliğindedir:

''Kendin için istemediğini başkası için de isteme.''

Düşünce sistemini özetlemiş olduğu Gümüş Kanunu, aslında yaşamın bizzat kendisini özetlemektedir. Karşılıklı saygıyı temele alan bu kanun, şunları benimser:

''Eğer itaat bekliyorsan şefkatli ol, merhamet bekliyorsan merhametli ol, düzen bekliyorsan düzenleyici ol, sevgi bekliyorsan saygılı ol, ya olduğun gibi görün ya da göründüğün gibi ol; sana yapılmasını istemediğin bir şeyi başkalarına yapma!''

Yoksulluk ve sefalet içinde bir çocukluk ve gençlik geçiren Konfüçyüs, yaşamı boyunca karşılıksız hiçbir şey kabul etmemiştir. Yaşamını dört esas üzerinden mesaj vermeye adamıştır: Bilgi, Fazilet, Ahlak ve Allah'a saygı.

25 yaşına geldiğinde, 3000 kişiden oluşan ve aralarında devlet adamlarının da bulunduğu öğrenci grubuna dersler vermeye başlamıştır. Ona göre bilgi yalnızca bilmek değildir, ahlak ve faziletle de süslenmesinin gerekli olduğuna inanmıştır.  Hatta gerçek bilgi için: '' Sana bilmenin ne olduğunu söyleyeyim mi? Bildiğin zaman bildiğini, bilmediğinde de bilmediğini söylemek... İşte bilgi budur.''  demiştir. 

Zaman geçtikçe devlet kademelerinde de görev alan ve Lu devletinde adaletten sorumlu olan Konfüçyüs, yönetimi eline aldıktan sonra suç oranları oldukça düşmüştür. Ülke içerisinde uygulamış olduğu adaleti, birtakım düşünce ve ilahi motiflere dayandırmıştır. Bunlar:

1. Kendin için istemediğin bir şeyi başkalarına yapmayacaksın.

2. İffetli olacaksın.

3. Çalmayacaksın.

4. Göğün sahibine (Allah'a) saygılı olacaksın.

5. Saygılı olacaksın ki saygı bulasın.

6. Kendini tanıyacaksın, göğün sahibini tanıyacaksın.

7. Adaletten ayrılmayacaksın.

8. Can yakmayacaksın.

Ayrıca Konfüçyüs'e göre dünyada 5 ağır suç vardır. Bunlar:

Uyumsuz ve asi bir tabiatla birlikte gözü peklik, aşağı bir hayat tarzıyla birlikte yalancılık, herkesin ayıbını, kusurunu aklında tutmamakla birlikte herkesle dost geçinmek, sonuncusu ve en tehlikelisi hak ve adalet duygusu olmamakla birlikte yaptığı haksızlıkları süslü ve parlak gerekçeler arkasına gizlemektir.

Günlerden bir gün, ülkeden bir devlet adamı, Konfüçyüs'e: ''İnsanları nasıl kendime vefalı, işine sadık kılabilirim ki hevesle çalışsınlar?'' diye sormuş. Konfüçyüs ise: ''Onlara başkanlık ederken saygınlığı eksik etme ki, ciddi olsunlar. Babacan ve şefkatli ol ki sadık olsunlar. Haklarını ver ki vefalı olsunlar. Öğret ki hevesli olsunlar.'' cevabını vermiştir. 

O aynı zamanda, hayatta her zaman bir işe yaramak gerektiğini, ''Ya bir yol bul ya bir yol aç ya da yoldan çekil!'' sözü ile savunmuştur.  Yönetimde idareye de ayrıca büyük önem vermiş, idarede dürüstlüğün büyük önem arz ettiğini ve doğru yönetim var olduğu takdirde kimsenin yanlış olmaya cesaret edemeyeceğini vurgulamıştır. Ayrıca ceza yönteminin hiçbir suça kesin çözüm sağlamayacağını, insanların cezadan kurtulma çabasına gireceğini, utanmayacaklarını ve caydırıcılığının olmayacağını, dolayısıyla insanları güzel ahlak ve terbiye ile yöneterek bu sürecin kontrol edilmesinin daha mantıklı olduğunu ilke edinmiştir.

72 yaşında vefat eden Konfüçyüs'ün mezarının başında aylarca yas tutanlar, onun öğrencileriydi. Ondan geriye kalanları tüm dünyaya yayan yine onun öğrencileridir. Büyük insanın doğruluğu, küçük insanın ise yalnızca faydayı düşündüğünü savunan Konfüçyüs ne büyük insandı ki, ardında bıraktığı nice doğruları bu evrene yayabilmiştir.