Cam Üfleme Sanatı

Doğal cam eski zamanlarda keşfedilmiş ve bu doğal maden işlenerek çeşitli amaçlarda kullanılmıştır. Daha sonra cam, üfleme sanatında da kullanılmaya başlamıştır. Bu sanatın detaylarına ve tarihine beraber bakalım. İyi okumalar!

Camın Ortaya Çıkışı ve Tarihi

Camın ilk olarak Fenikeli denizciler tarafından bulunduğu tahmin edilmektedir. Hikayeye göre denizciler, Suriye’nin Prolemais bölgesinde bir sahilde kamp kurar ve ateş yakar. Kaplarını, aynı zamanda yükleri olan soda blokları üstüne bırakırlar. Ertesi gün uyandıkları zaman ateşin sıcaklığıyla, kum ve sodanın camı oluşturduğunu görürler.

Bu hikayeye göre camın ilk olarak Finikeliler ve Mısırlılar tarafından M.Ö. 2. yüzyılda bulunduğu söylense de Mezopotamya’da bulunan ilk cam örneklerinin tarihi  M.Ö. 3. yüzyıla dayanır.

Cam eski zamanlarda genellikle kralların kontrolünde ve krala bağlı olarak faaliyet gösteren atölyelerde üretilmiştir. Bununla birlikte cam, değerli taşlara ve insan eliyle üretilmiş madeni eşyalara alternatif olarak da üretilmiştir. Roma Dönemi’nden itibaren, çoğu cam eşyanın üretiminde taş, maden ve seramik eşyalar taklit edilmiştir.

Cam Sanatında Üfleme Tekniği

Cam sanatındaki en önemli gelişme üfleme yönteminin bulunmasıyla gerçekleşmiştir.  Bu tekniğin M.Ö. 1. yüzyılın ortalarında Fenikeliler tarafından bulunduğu tahmin edilmektedir. Bu teknikten tam olarak yararlanılması ise pipo adı verilen ortası boş metal bir üfleme çubuğunun kullanılmaya başlamasıyla gerçekleşmiştir. Üfleme çubuğu ile havayla şişirme yönteminin birleşmesi cam yapımındaki en önemli ilerlemelerden biridir. Selçuklu, Artuklu ve Osmanlı camlarının ortak özelliği, üfleme tekniği kullanılarak yapılmış olmalarıdır.

Cam Üfleme Tekniği Nasıl Kullanılır?

Cam üfleme tekniğinde, fırından alınan ve fıska olarak adlandırılan sıcak cam biraz üflendikten sonra soğumaya bırakılır ve bu şekilde tekrar erimiş cama batırılarak daha büyük bir şekil alabilir. Kepçeleme yönteminde ise cam, kepçede küre şekli verilirken soğutulur ve pipo sürekli döndürülerek cama kepçe içinde istenilen şekil verilir. Uygun sıcaklığa ulaşıldığında da üfleme işlemi yapılır. Üfleme işleminden sonra ya serbest şekil üzerinde çalışılır ya da cam bir kalıp ile şekillendirilir. Tüm bu işlemler sırasında isteğe bağlı olarak kristal haldeki özel cam boyaları ile cama renk verilebilir.

Cam Sanatında Döküm Yöntemi

Üfleme ve serbest şekillendirme dışında sık olarak kullanılan yöntemlerden birisi ise döküm yöntemidir. Camın sıcakken şekillenebilme özelliği sayesinde bu malzemeyle çalışanlar ustalıklarını sergileyebilmektedir. Böylece değişik şekillerde ve renklerde birçok parça üretilmiştir. Cam yapımındaki en önemli konulardan biri saydamlıktır. Bu konu belki de başka hiçbir malzeme için bu kadar önemli değildir. Çünkü cam, saydamlığından ötürü diğer malzemeler kadar kolay görünmez. Görünmeyen bir malzemeyle tasarım yapmak doğal olarak bazı zorluklar taşımaktadır. Bugün kullanılan cam üretme yöntemleri ve hammaddeler, Antik Dönem’den beri bilinmekte ve uygulanmaktadır. Cam yapımında kullanılan aletlerde ise cam üfleme tekniğinin bulunmasından beri önemli bir değişiklik olmamıştır.