Binlerce Yıl Önce Yaşayan Akrabalarımız Neandertaller

Evrim teorisinin bir parçası olan neandertallerin bizim türümüz homo sapienslerle nasıl bir ilişkisi vardı? Onların yok oluşuna biz neden olmuş olabilir miyiz? Detaylar yazımda.

Ortak bir atadan gelen, birbiri ile çiftleşebilen, verimli döller meydana getirebilen canlılar aynı türde yer alır. Ortak bir atadan evrimleşen türler ise cins adı verilen bir başlıkta toplanır. Örneğin aslanlar, kaplanlar, leoparlar ve jaguarlar Panthera cinsinin farklı türleridir. Türleri de cinsleriyle birlikte Latince olarak adlandırıyoruz. Mesela aslanlar Panthera leo yani Panthera cinsinin leo türüdür. Bizler tam olarak nerde yer alıyoruz peki? İlk olarak cinsimiz insan anlamına gelen ’Homo’, türlerimiz ise tıpkı hayvanlarda olduğu gibi değişiyor ancak 2020 yılında yaşayan tek tür biziz ‘sapiens’ yani zeki olan. Günümüze kadar bilim on beşe yakın insan türü keşfetti; Homo neandertalensis, homo erectus, homo soloensis ve homo denisova ise bunlardan bazıları. Homo sapiens hariç diğer insan türlerinin nesilleri, bundan binlerce yıl önce tükendi.

Bize en yakın olan akrabalarımız Neandertaller, çoğunlukla Avrupa ve Batı Asyada yaşıyorlardı. Zaten isimleri de ilk keşfedildikleri yer olan ve Almanya’da bulunan neander vadisinden geliyor. Yaklaşık 400.000 yıl önce Avrupada yaygın olarak yaşadıkları düşünülmekte. Nasıl yok oldukları hakkında kesin bir bilgi yok ama bilim insanlarının bazı teorileri var; Bunlardan birincisi 'Irk Karışımı Teorisi'. Bu teoriye göre Sapiensler Orta Doğu ve Avrupa'ya ulaştıklarında Neandertaller ile karşılaştı, birlikte yaşamaya başladı ve yiyeceklerini paylaştı. Neandertaller sapienslere göre daha kaslı ve kuvvetli yapıya sahipti. Soğuk iklimlere daha iyi adapte olmuş, avcılıkta gelişmiş ve ateşi kullanabiliyorlardı. Teoriye göre bu iki ırk tamamen birleşene kadar yeni çocuklar meydana getirdi ve saf neandertal türü asimile oldu. İkinci teori ise 'Yerine Geçme Teorisi'. Bu teoriye göre iki ırk biribiriyle karşılaşmadı ve neandertaller tamamen ölünce ya da öldürülünce ayrı olarak sapiensler var oldu ve yaşamaya başladı. Teorinin doğruluğu mümkünse saf sapiensleriz...Aslında ikinci teori kabul edilen ana teoriydi fakat bu durum yeni gelişmelerle birlikte sona erdi. 2010 yılında bulanan veriler ışığında çok enterasan sonuçlar ortaya çıktı. Genetikçiler neandertal kemiklerinden alınan DNA ile günümüz sapiens DNA'sının %2-4 arasında eşleştiğini gördüler.

Neandertaller daha basık bir kafatasına, daha uzun geniş ve yassı bir beyne sahiplerdi. Geniş bir yüz ve burun yapısı, kaşlarının olduğu bölgede öne doğru çıkıklık, güçlü bir çene yapısı, keskin dişler mevcuttu. Soğuk kuru ortamda yaşamaya olanak sağlayan ve avlanmada üstünlük tanıyacak güçlü kaslı vücutlara, geniş kalça ve geniş omuzlara sahiplerdi.

Neandertallerin sanıldığı gibi 'mağara adamı', 'maymundan bozma' bir insan türü değil elbette. Sanatla ilgilendikleri ve ölülerini törenle gömdüklerine dair bulgular dahi keşfedildi. Yapılan kazılar sonucu bulunan flüt, mızrak, el baltası, dikiş iğnesi gibi materyaller, neandertallerin gelişmiş bir zekaya ve el becerlerine sahip olduğunu bize gösteriyor. Müzik aleti geliştirebilen ve kıyafet dikimi yapan bir tür nasıl 'mağara insanları' olabilir ki zaten?

Neandertal bulgularından birisi ayı kemiğinden yapılmış bir flüttür. 1995 Temmuzunda Kuzey Yugoslavya’daki bir mağarada bulunan flütü analiz eden müzikolog Bob Fink, bu aletin, 4 nota çıkardığını ve flütte yarım tonlar ve tam tonların da olduğunu tespit etmiştir.

Fosil kazıları sırasında Neandertal insanları tarafından kullanıldığı tespit edilen 25 bin yıllık bir dikiş iğnesi de bulunmuştur. Kemikten yapılmış olan bu iğne son derece düzgündür ve iplik geçirilmesi için açılmış bir deliğe sahiptir.

Bilim insanları elde ettikleri DNA genomuyla neandertallerin beyin gelişimini de incelediler; bizden çok da farklı olmayan bir gelişime sahiplerdi. Daha güçlülerdi fakat modern insan daha zekiydi. Nasıl ortadan kaybolduklarını bilmiyoruz ama buna yukarda yazan teoriler dahil olabilir. Hızlı iklim değişiklerine adapte olamamış olabilirler ya da sapienslerle karşılaştıktan sonra onlardan gelen hastalıklara bağışıklık sağlayamamış olabilirler. Beraber yaşamanın getirdiği, kaynakların kullanımının hızlı olarak artışı; iki ırkın sonunu getirmiş de olabilir, bunlar gibi birçok olasılık sayabiliriz. Sonuç olarak evrim daha güçlü olanı değil daha zeki olanı seçti. Homo Sapiens bu savaştan galip olarak çıktı.