Antik Roma'nın Gizemli Dini: Mithras

Günümüzde yapılan arkeolojik kazılar ile ortaya çıkmış, bir zamanlar Hristiyanlık ile yarışmış ve büyük gizemler içeren antik bir inanış olan Mithras dinini bazı bulgular ve söylenceler eşliğinde incelemekteyiz.

Mithras Kimdir?

Mithras yada Mithra adı ilk kez Hititler ve Mitanniler arasındaki bir tablette antlaşmayı onaylayan bir tanrı olarak geçiyor. Bazı medeniyetlerde farklı isimlerde de tanımlanıyor. Hint metinleri olan vedalarda ''Mitra'' dostluk ve kardeşliği simgelerken Perslerde güneşin ve ışığın tanrısı olarak belirtiliyor. Bu inanç özellikle Zerdüştlükte oldukça benimseniyor. Antik Yunan'da Mithra'ya çok fazla itibar edilmiyor fakat Roma bu inancı benimsiyor ve ona yeni bir biçim veriyor. Çok tanrılı pagan Roma'nın ilk tek tanrılı dinlerinden biri oluyor.

Giriş Seranomisi

Mithraizmde dine giriş için bir seranomi yapılmakta. Bu seranominin yılın belirli önemli günleri veya yılda bir defa yapıldığı tahmin ediliyor. Dine girmek isteyen kişinin başvuru yapması gerekmektedir ve bunun ardından seranomiye katılması için din adamlarından oluşan bir kurul tarafından seranomiye katılıp katılamayacağı için oylaması yapılır. Seranomiye katılması onanırsa 7 hafta sürecek 12 birbirinden ağır ve ölümcül işkenceden geçmesi gerekmektedir. Burada bu dinin müritlerinin dini yayma amacı olmadığı ve zorlu bir sınavın ardından yerleştirmesi oldukça seçici davranıldığı belli oluyor. Bu seranomi sonucu hayatta kalanlar dine kabul edilip geçiş derecesine göre tapınakta belli bir makama yerleştiriliyor. Dine girecek kişinin günahlarından arınması için kan olduğu tahmin edilen bir sıvı ile dolu havuza kişi sokulur ve çıkarılır ardından yerde oyuk mezar şeklinde açılmış çukurlara girerek ''yeniden doğuş adı verilen'' olay gerçekleşir bu sayede kişi geçmiş günahlarından arınmış olur.

7 Kademe(Hafta) ve 12 Eziyeti Gösteren Mozaik 

1. Corax (Kuzgun ve Merkür-Caduceus) 2. Nymphus (Köprü ve Venüs) 3. Miles (Asker ve Mars) 4. Leo (Aslan ve Jüpiter) 5. Persli/Perseus (Persli ve Ay) 6. Heliodromos/Güneşyolu (Güneş Koşucusu veya Güneşin Habercisi) 7. Pater (Baba ve Satürn)

Boğa Kurbanı

Mithraizm dininde boğa figürü çok önem arz etmektedir. İnanışa göre Mithras'ın boğayı boğazından keserek kurban etmesi üzerine yeryüzü üzerindeki canlılar oluşmuştur. Ardından gündüz ve gece meydana geldi ve birbirini takip etmeye başladı. Daha sonra mevsimler ve zaman oluştu. Eski Hint metinlerinde Mithra'nın boğa kurban törenine isteksiz katıldığı belirtiliyor. Zerdüşt'ün de bu kurbanı kınaması sebebiyle bu seranomi daha çok İran paganizmi ile bağdaştırılıyor. Yine bazı bulgulara göre tapınakta ayin yapılırken dışarıda kurban edilen boğaların kanıyla dine girecek kişinin vaftiz edildiği ardından boğa eti, şarap ve ekmele ziyafet verildiği belirtiliyor.

 

 

Uzay Sembolleri ve Astroloji

  Mithrasçılar aynı zamanda gökbilimciydi. Sembolleri Güneş, Ay, Satürn, Merkür, Venüs gibi gezegen ve yıldızlarla ilgileniyorlardı. Tapınaklarının hepsi doğuya güneşin doğduğu tarafa doğru bakıyordu. Bu yüzden Zerzevan kalesinde ışın tacı ve zodyak kuşakları motifleri görülür.

 

Gizlilik ve Yayılım Politikası

Mithraizm'de bütün ayinler çok gizli bir şekilde yürütüldüğü ve hiçbir müritin bu konuda konuşmadığı, bilgi vermediği belirtiliyor. Geriye hiçbir yazılı belge bırakmamakla birlikte bugün sadece arkeolojik kazı ve detaylı incelemeler sonucu olan tahminlerden yola çıkarak bu olaylar anlatılıyor. Roma'da Mithras dini serbest bir dindi. Kölelerden üst düzey yöneticilere kadar herkes Mithras dinini inanıyordu. Ancak Mithras dinine girmek için davetiye almak ve tapınağa girebilmek sadece en üst düzey kişilere özeldi. Aristokratlar, generaller, zengin tüccarlar hatta bazı imparatorlar dahi bu dine girmiştir. Yeterli koşullar sağlanmadığı takdirde imparatorun dahi dine alınmayacağı belirtiliyor. Sadece erkeklerin alındığı bu dinde derecelerin de mevcut olduğu biliniyor.

Amaç ve Müritler İçin Önemi

Mithras ölümsüz bir ruh vaat ediyordu. Bu dine giren müritlerin Mithras'ın gizemlerine erişmek ve ebedi mutluluğa erişeceği belirtiliyor. Bu cennet anlayışı ile benzerlik gösterir.

Sonlanışı

Roma'nın Hristiyanlığı kabul etmesinden sonra M.S. 4.Yüzyılda İmparator Konstantin, Mithras dinin yasakladı. Bütün tapınaklar ya kiliseye dönüştürüldü yada tahrip edilip yıkıldı veya dolduruldu.