Tarık Zafer Tunaya: Atatürk Ve Atatürkçülük

Bu yazımda sizler için Tarık Zafer Tunaya'nın önemli eseri "Devrim Hareketleri İçinde Atatürk ve Atatürkçülük" kitabı hakkında bilgiler verirken, yazıldığı dönem açısından da saptamalarda bulunacağım. Keyifli okumalar!

Kitap ile ilgili bilgi aktarımına geçmeden önce, kitabın yazarı Tarık Zafer Tunaya'nın hayatı hakkında kısa bir bilgilendirmede bulunacağım.

TARIK ZAFER TUNAYA KİMDİR?

1916'da İstanbul'da doğan Tunaya, 1940 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden mezun olmuştur. Yine aynı yıl, Anayasa Hukuku kürsüsünde asistan olarak çalışmaya başlamıştır. 1959 yılında Profesör ünvanını kazanan Tunaya, Anayasa Hukuku kürsüsünde çalışmalarına devam etmiştir. Bununla beraber İktisat Fakültesi ve Gazetecilik Enstitüsü'nde de dersler vermiştir. 1952 yılında yazmış olduğu "Türkiye'de Siyasi Partiler" başlıklı eseri ile dikkatleri üzerinde toplamıştır. 27 Mayıs Darbesi'nin haklılığına ilişkin söz konusu raporu imzalayan bilim heyetinde de yer almıştır. 1961 Anayasa'sının hazırlanmasına ilişkin komisyon üyeliğinde bulunmuştur. Ancak komisyon başkanı ile anlaşamaması nedeniyle komisyon üyeliğinden çıkarılmıştır. Milli Birlik Komitesi'nin 147'ler kararının içerisinde adı bulunan Tunaya, üniversiteden ihraç edilmiş ve NATO emrinde, Paris'te görevlendirilmiştir. 1965 yılında yeniden üniversitesine dönen Tunaya, sırasıyla hukuk fakültesi ve siyasal bilgiler fakültesi dekanlığı yapmıştır. 12 Eylül Darbesi sonrasında da görevden alınan Tunaya, 1982 yılında görevine dönse de yaş haddinden emekli olmuştur. 1980 yılında Légion d'honneur nişanı, 1983 yılında ise Balıkesir Barosu tarafından "Anıtlaşmış On Hukukçudan Biri" seçilmiştir. 29 Ocak 1991 tarihinde İstanbul'da yaşamını yitirmiştir.

DEVRİM HAREKETLERİ İÇİNDE ATATÜRK VE ATATÜRKÇÜLÜK

Meşrutiyet ve Cumhuriyet alanında çalışmalarıyla tanınmış olan yazar, kitabına Behçet Kemal Çağlar'ın Atatürk için yazmış olduğu şiirden bir dörtlük koyarak başlar. Yazar, kurtuluşa giden yolu okuyucunun daha iyi anlaması amacıyla öncelikle meşrutiyet ve onun kadrosundan bahseder. Meşrutiyet kadrosunun yakmış olduğu Müdafaa-i Hukuk ruhunu uzun bir şekilde açıklayarak bu ruhun sönmesini isteyen batı ve doğu uygarlıklarına bakar. Batı'nın sorununun Türkler'in uygar olmadığı, Doğu'nun sorununun ise Türkler'in milli bir devlet kurmaması olduğundan bahseder ve örnekler ile açıklar. Lenin'in tezinden bahseder. Birinci Dünya Savaşı'na ilişkin periyodu atlayarak doğrudan Sevr Anlaşması'na ve kurtuluş hareketine bağlanır. Atatürk'ün kurmaya çalıştığı ilk meclisten bahseder. Bu meclisin hem İstanbul Hükümeti hem de diğer devletler tarafından kapatılmaya çalıştığını detaylı bir şekilde anlatır. Devrim hareketlerini "Devrimciler ve Doğu, Devrimciler ve Batı" şeklinde iki başlığa ayırarak inceler. Türk devrim hareketini bu iki devrim hareketlerinden de uzak bir noktaya konumlandırır. Bu hareketin özgünlüğüne vurgu yapar. Milletin meclisine yönelik eleştirileri inceler. Halk hükümetinin gerekliliği, meşrutiyetin yetersizliği, faşizm gibi konulara değinir. Yine doğu-batı kutuplaşmasına bakarak milletin meclisini bir noktaya konumlandırır. Şark kafası ile savaş, batıya rağmen batılılık gibi önemli konuları açıklar.

Ardından kitabın adını oluşturan Devrim Hareketlerini bitirir ve Denemeler başlıklı incelemeye geçer. Bu başlık altında; nutuk, cumhuriyetçilik, milliyetçilik, medeniyetçilik, üniversiteler, Türk devrimi gibi konuları kısaca inceler. Ardından araştırmalar başlıklı üçüncü bölüme geçer. Fikrimce bu bölüm kitap açısından en kıymetli bölümdür. Çünkü Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin oluşumuna ilişkin görüşler ve çalışma sistemine ilişkin çok detaylı bilgiler verilmektedir. Önce son Osmanlı Meclisi'nin çalışma sistemini ve kapatılmasını kısaca anlatır. Ardından TBMM'nin kuruluşu ve siyasi karakterine keskin bir giriş yapar. Meclis'i yine meclisin bünyesinde bulunan özellikleri başlıklara bölerek incelemeyi tercih eder. Bu başlıklar şunlardır: Büyük Meclis, Kurucu Meclis, Hükümet Meclis, Yargılayan Meclis, Sürekli Meclis, Diktatör Meclis, Anayasacı Meclis, İhtilalci Meclis, Arayıcı Meclis, Halkçı Meclis, İdeolojik İstikal'ci Meclis. Bu başlıklardan sonra kapanış konuşması ile bu bölümü de bitirir.

Kapanış konuşmasının başlığını "Dün ve Yarın" olarak seçen yazar, kitabın Cumhuriyet'in 50. yılında yazıldığını tekrardan hatırlatmaktadır. Son bölümde 1924 Anayasası'na ışık tutan yazar, bu Anayasa'nın Kanun-i Esasi ile olan ilişkisine değinmeyi de ihmal etmez. Yazar, kitabını "Atatürkçü Laiklik Politikası" isimli yazısı ile bitirmek istemiştir. Bunun sebebi kendisinin şahsi hayatından bildiğimiz üzere Laiklik hassasiyetidir. Kitabın çıkış tarihine bakacak olursak 1950 yılında mecliste başlayan "Devletin resmi dini İslam olmalıdır." görüşünün ortaya çıktığı dönemden hemen sonraki periyoda denk gelmektedir. Bu bağlamda yazarın bu bölümü kitabın sonuna eklemesi ve diğer bölümlere göre daha uzun tutması doğaldır. Sonuç olarak Tarık Zafer Tunaya, Atatürk ve Atatürkçülük üzerine olan bu kitabını, dönemin şartlarına göre fikrimce en doğru kaynakları kullanarak ve sistematik bir inceleme tarzı ile okuyucuya sunmuştur.