Daha Önceden Yaşanmışlık Hissi: Dejavu

Aniden bir olay çevresindeyken o olayı daha önceden de yaşamış olduğunuzu hissettiğiniz zamanlar oluyor mu? Yoksa bu aniden hatırlama durumu bir tesadüf mü? Cevabınız evet ise gelin bu yazımda bunu daha detaylı inceleyelim.

 Sizce hatırlamak sadece beynin görevi mi? Peki beynimiz bu kadar anıyı nasıl saklayabiliyor? Beyin o kadar mucizevi bir varlık ki sadece kontrol mekanizması demek onun işlevlerini anlatmada yetersiz kalır. Tüm hücreleri kontrol etme, uyarma, sinyal gönderme, denetleme gibi birçok fonksiyonel özelliğe sahip. Aynı zamanda yaşanmışlıklarımızı olumlu ve olumsuz tüm detaylarıyla hatırlamamızı sağlayan özel bir yapı. Birçok işlevi henüz keşfedilmemiş olsa da bildiğimiz kadarıyla mucizevi bir mekanizmaya sahip. Gelin bu konuyu biraz daha detaylandıralım.

 Hepimiz bir olay yaşadığımızda ya da bir mekanı gördüğümüzde veyahut bir durum tekrarı yaşadığımızda ben daha önceden bu mekanı görmüştüm, bu olayı sanki daha önceden yaşamıştım tekrarı oldu, bunu daha önceden yapmıştım bir yerlerden hatırlıyorum gibi ifadeler kullanmışızdır. Aslında hepimiz bir veya iki kez bu durumu yaşamışızdır. Genellikle 15 ile 25 yaşındaki kişilerde daha sık görülmekte olup hastalık olarak görülmemektedir. Kısaca yaşanılan bir olayı daha önceden yaşamışlık veya görülen bir yeri daha önceden görmüş olma duygusu, anı daha önceden yaşamışlık hâline denir. Olayın daha öncesinde yaşandığını hissedenler, detay ve neden kısmını genellikle hatırlamazlar. Bu durum gayet normal karşılanmaktadır. Bu durumun sebebi beynin işleyişindeki küçük bir anomaliden kaynaklanmaktadır.                                                                                                  Zararsız olmakla birlikte tekrarı halinde hastalık olma ihtimalinden bahsedilebilir. Bilim camiasında bu durum bir hafıza hatası olarak görülmektedir. Bu olayın nedenleri, halk arasında birçok farklı şekilde izah edilmektedir. Kimisi reenkarnasyon, müneccimlik, geleceği görme gibi bilim dışı, sahte, olarak değerlendirirken popüler kültür bunu "Evren'in dinamiklerindeki bozulma, hata" olarak tanımlamıştır. Bu durum hem tıp literatüründe hem de sinema sektöründe geniş yankı uyandırmış olup uzun uzadıya hem bilimsel açıdan hem de teorik açıdan incelenmesi gerekmektedir. Bu durum filme de konu olmuştur. Zamanda yolculuk adıyla film sektöründe kendisine yer edinmiştir. Konu hakkında birçok tez ileri sürülmüş olsa da dejavuya sebep olan ya da tetikleyen herhangi bir bulguya rastlanmamıştır. Kesin bir bilgi olmamakla birlikte epilepsi hastalarında görülmekte ve bu durum sık sık beyinde elektriklenme sonucu ortaya çıkmaktadır. İlk bakışta zararlı gibi görünen bu durumun iyi yönleri de mevcuttur. Mesela dejavuyu sık yaşayan kişilerin daha güçlü bir hafıza yapısına sahip olduğu yönündedir. Dejavu beynin hafıza kontrol sisteminin iyi çalıştığını, dolayısıyla olayları unutmaya daha az meyilli olduğunuzu gösteriyor. Hatta yapılan başka bir araştırmaya göre de sağlıklı yaşlanmayı mümkün kıldığını bu durumda yanlış hatırlama ve olayları birbirine karıştırmanın önüne geçiyor diyebiliriz. Aslında dejavu hastalık gibi görünse de basit bir hafıza oyunu gibi de düşünülebilir. Olumlu ve bizi mutlu eden hatıraların daha çok aklımıza gelmesi umuduyla.