Kelimelerin Dilimize Yolculuğu

Bu yazıda günlük hayatımızda sıklıkla kullandığımız kelimelerin hangi dillerden ve nereden geldiğine dair kısa ama ilginç bilgiler bulunuyor. Hadi gelin ve bu kelimelerin dilimize yolculuğuna hep birlikte şahit olalım.

Neredeyse hepimiz, zaman zaman bir şeylerin çıkış noktasını, tarihini ya da nedenini merak etmişizdir. “Bu meyveye neden elma denmiş ?”,“İlk televizyonu icat eden kişi kimdir ve bunu nasıl akıl etmiş ?”gibi düşünceler kimi zaman aklımızı kurcalar. Bu sorulardan benim en çok ilgimi çeken ve araştırmaya hep istekli olduğum konu ise kelimelerin etimolojik kökenleri. Birçoğumuzun hayatında yer eden ve sıklıkla kullandığımız kelimeler nerden geliyormuş öğrenmeye başlayalım.

 

1. Pandemi

İlk kelimemiz, bir yılı aşkın bir süredir maalesef dilimizden düşemeyen “pandemi”. Covid-19 adlı virüsün tüm dünyaya yayılmasıyla birlikte hayatımıza giren bu kelimenin kökeni Yunanca “pándēmos” kelimesine dayanıyor. “Pan” kelimesi bu dilde “tüm” kavramına tekabül ederken “dēmos” kelimesi “halk” anlamına gelmektedir. Böyle olunca da bu, hayatımızda artık yer etmiş olan kelime “tüm halkları ilgilendiren hastalık” anlamına geliyor.

2.Nostalji

İkinci kelimemiz ise özellikle bu pandemi sürecinde daha çok özlem duyduğumuz eski zamanlar, eski şeyler ile ilgili. Bunları tanımlamak için kullandığımız kelimelerden biri olan : nostalji. Fransızca “nostalgie” kelimesinden dilimize geçmiştir. Kelimenin aslının ise Eski Yunancaya dayandığı söyleniyor. Bu dilde, “nostos”, “yurda dönme, sıla”, “algos” ise “acı,üzüntü” demekmiş. Bugün, “eskiye duyulan özlem” anlamında kullanırken aslında evimizin, yurdumuzun eski hallerine duyduğumuz hasreti karşılıyordur belki de.

3.Fanatik

Ülkemizde büyük bir çoğunluğun futbola ilgisi sayesinde daha çok bu alanda kullandığımız, tuttukları takımları hayatından çok seven, takımları için canlarını verebilecek duruma gelmiş, çılgınca bu takımları destekleyen kişiler için kullandığımız “fanatik” kelimesi var sırada. Aslında bu kelimenin çıkışı futbol taraftarlarından değil din ve dini düşüncelere tapan kişilerden kaynaklanıyormuş. Latince "fanaticus" kelimesi, "tapınağa ait" anlamına geliyormuş. Bu sözcük, yine bu dildeki "fanum" yani "tapınak" kelimesinden türemiştir. Dilimize ise Fransızcadan geçmiştir. Fransızca "fanatique", "asabi, dinle gözü dönmüş" anlamına gelmektedir.

4. Şans

Günlük hayatımızda olumlu ya da olumsuz çok sık kullandığımız diğer bir kelimemiz de "şans". Dilimize yine Fransızca "chance" sözcüğünden geçen bu kelime Fransızcaya da, Latince "cadēre" den geçmiştir. “cadēre” düşmek anlamına gelirken, bu sözcükten türeyen “cadentia”, "oyun zarlarının düşmesini anlatırmış. Fransızca “chance” ise “rastlantı,kader,kısmet” anlamına gelmektedir. Aslında zarları attığımızda gelen sayılar bizim kaderimiz,bahtımız yani şansımız.

5. Deniz

Sıradaki kelimemiz ise, hepimizin uzun süredir hasret duyduğu, “bu yaz gidebilecek miyiz acaba ?” diye düşündüğü, masmavi bir kelime : “deniz”. “Deniz” kelimesinin kökeni, diğer kelimelerin aksine yabancı dillere dayanmıyor. Bu kelimenin geçtiği tarihteki en eski kaynak "Divan-ı Lügatit Türk". Bu sözlükte "teŋiz" olarak geçen kelime "göl, deniz" anlamına gelmekteymiş." teŋ" kelimesi "denk,eş,yatay" anlamlarına gelmekteymiş. "Deniz"de tam olarak böyle değil mi zaten ? Eşit yükseklikte bulunan yatay ve sonsuz düzlükler.

 

 

Arada nereden geldiği aklıma takılan kelimeler olduğunda ya da kelimelerle ilgili yeni bir şeyler öğrenmek istediğimde başvurduğum bir Instagram hesabının linkini bırakıyorum size. İstediğiniz zaman girip sürekli kullandığımız ya da o gün gündemde olan kelimelerin kökenlerini, nereden geldiklerini öğrenebilirsiniz.

https://www.instagram.com/nerdengeliyo/?hl=tr

Ayrıca bu hesapta henüz yayınlanmamış olan, ancak nereden geldiği aklınıza takılan sözcükler olduğunda büyük bir çoğunluğunun etimolojik kökenini bulabileceğiniz bir sözlüğün linkini de aşağıya ekliyorum :

nisanyansozluk.com