Büyüyen Kriz: Plastikler

Kredi: Px Here

Neredeyse kullanmadığımız alan kalmayan plastiklere olan bağımlılığımız her geçen gün arttıkça dünyamız hiç olmadığı kadar kirlendi. Çok da uzak olmayan bir geçmişte kullanmaya başladığımız plastik, nasıl bu denli bir kriz haline geldi? Nasıl başladık ve neredeyiz?

Bugün hayatımızın her yerinde plastik kullanıyoruz, hatta tam anlamıyla bağımlısıyız! Ancak bu bağımlılığımız dünyamızı mahvediyor. Plastik üretimi yıldan yıla hızla artıyor. 2016 yılında 335 milyon tona, 2017 yılında ise %7 artarak 348 milyon tona ulaştı. Peki plastik kullanımı nasıl başladı ve dünyamızı nasıl bu kadar kirlettik? Bu gerçekle yüzleşme zamanımız geldi mi yoksa geçiyor mu?

 

Her geçen gün artan plastik kullanımı ne zaman ve nasıl başladı?

Leo Hendrik Baekeland, 1907 yılında benzersiz bir madde olan %100 sentetik plastiği keşfetti. Bu buluş ona pek çok ünvan kazandırdı ve küresel plastik üretimi işte bu tarihle birlikte dünyamıza girmeye başladı. Kısa sürede Bakalit sanayinin her alanında kullanılmaya başlayacak ve neredeyse kullanılmadığı bir alan kalmayacaktı. İkinci Dünya Savaşı ile birlikte plastik kullanımı artış gösterdi. Bu dönem metal, çelik gibi maddeler az bulunuyordu, plastikten başka seçenek yoktu. Plastik, naylon paraşütten plastik miğverlere kadar çok geniş bir alana yayılarak sayısız alanda kullanılmaya başlandı. 1950’lerden itibaren yıllık plastik üretimi artışa geçti ve böylece insan hayatının vazgeçilmez bir parçası haline geldi.
1965 yılıyla birlikte bugün ellerimizden düşmeyen, çok kolay ulaşabildiğimiz plastik torbaların üretimi başladı. Bu dönem daha sağlam oldukları nedeniyle boy boy reklamları yapıldı, kullanılan bez poşetler hızla yerini naylon poşetlere bıraktı ve çok kısa bir sürede tüm dünyada kullanımı yaygınlaştı. Bugün dünyada her yıl 5 trilyon naylon poşet üretilirken her saniyede 160.000 adet plastik poşet tüketiliyor. Bu poşetleri yan yana eklediğimizde dünyayı tam 7 kez turlayabiliyoruz!
Gazlı ya da gazsız içecek sektörünün vazgeçilmez bir parçası olan, oldukça esnek ve dayanaklı pet (polipropilen-terfatlat) 1970'lerde keşfedildi. Bu dönem hızla yükselen gazlı içecek endüstrisi bu pet şişeleri hemen benimsedi ve zaman içinde popülerleşti. Geçen 25 yıl içinde yılda 10 milyar pet şişe üretildi.1950 yılında 1,5 milyon ton olan plastik üretimi her yıl artmaya başladı.
Plastiğin tüm alanlarda kullanılmasıyla dünyamız kirlenmeye başlamıştı ve bunun fark edilmesi ile 1988 yılında geri dönüşüm ortaya çıktı. Atıkların değerlendirilmesi, çeşitli işlemlerden geçerek üretim sürecine yeniden dahil olması böylece gündeme geldi. Geri dönüşüme ağırlık verilmesi hem çevresel hem de ekonomik açıdan çok büyük bir öneme sahip. Ancak bugün hala başarılı bir noktaya ulaşmış değil. 2019 yılında Greenpeace Proje Koordinatörü Heng, ‘‘2015’ten bu yana dünya genelinde mevcut plastik atıkların sadece %9’u geri dönüştürülebiliyor.’’ açıklamasında bulundu.
 

Plastik çılgınlığında hangi noktaya geldik?

Plastikler bugün evlerimizden arabalarımıza, mutfak eşyalarımızdan tıbbi araştırmalara kadar her alanda. Hayatlarımızı oldukça kolaylaştırdığı ortada, öte yandan oluşturduğu bu krizle nasıl başa çıkacağız? Bu şekilde devam edersek yaşanacak temiz bir alanımız kalmayacak. Plastik sadece toprağı değil okyanusları ve denizleri de mahvediyor. Okyanus ve denizlerde yaklaşık 100-150 milyon ton plastik çöp olduğu tahmin ediliyor ve aralarına her yıl 6,5 milyon ton ekleniyor. Bugün okyanuslarda rüzgar ve akıntı nedeniyle plastik atıktan adalar oluşmuş durumda. Bunlara plastik çorba adı veriliyor ya da haberlerde görebileceğimiz şekliyle çöp adaları! Aralarından biri Pasifik Okyanusu'nda 3,4 milyon kilometrekare genişliğinde ve yedinci kıta adıyla anılmaya başlandı bile. Bu plastik kirliliği doğal yaşam ve ekosistem için oldukça tehlikeli, deniz canlılarının acı çekmelerine ve ölümüne neden oluyor. Buna bağlı olarak son 30 yılda 700 hayvan türü yok oldu.
Tahminlere göre plastik poşetin doğada yok olması için en az 1000 yıl geçmesi gerekli, plastik şişe için ise yaklaşık 450 yıl. İnsan eliyle yapılan bu maddenin nasıl ayrıştırılacağı ise hala bilinmemekte. Ancak bu büyük sorun günden güne büyüyor. Böyle giderse yakın zamanda okyanuslarımız ve sularımızda yaşayan canlı kalmayacak. Plastik atıklar son zamanlarda daha çok kişinin dikkatini çekmiş durumda. Ancak bu yönde herhangi bir somut adım atılabilmiş değil. Hem üretimi hem de tüketimi azaltılmalı, devletler tarafından somut hedefler koyulmalı. Daha bilinçli yaşamamız, radikal çözümler almamız ve uygulamamız gerekli yoksa kötü günler hiç de uzak değil.