Zihnin Oyunu: Dejavu

Hiç yaşadığınız bir anı daha önceden yaşamış gibi hissettiniz mi? Yaşadığınız bu anın ikinci defa yaşandığını düşündünüz mü? Bu yaşadıklarınızın tekrarlanması olayının ne olduğunu ve bilimsel açıklamasını gelin birlikte öğrenelim.

Yakın çevrenizde pek çok kişinin "Ben bu anı daha önceden yaşamıştım!" dediğine şahit olmuşsunuzdur ya da birdenbire duraksayıp yaşadığınız anı daha önceden yaşadığınızı hissettiğiniz olmuştur. Biz bu tekrarlanma olayına "dejavu" diyoruz. Dejavu kelimesi, Fransızca'da "zaten görülmüş" anlamına geliyor. Aslında adından da anlaşılacağı üzere dejavu, o anda gördüğünüz ya da deneyimlediğiniz bir olayı daha önceden gördüğünüzü hissetme halidir.

Kafa karışıklığına neden olan bu tuhaf hissetme hali, insanlar tarafından farklı yorumlar yapılmasına sebep oluyor. Kimilerine göre reenkarnasyonla bağlantılı olan bu olay, kimilerine göre ise geleceği görme gibi sebeplere dayandırılıyor. Popüler kültürde ise evrenin dinamiklerinde bir bozulmadan kaynaklı olarak bu hissi yaşadığımız söyleniyor. Hatta Sicim Teorisi’ne göre, insanların algılayamadığı paralel evrenler bulunuyor ve bu evrenlerde başka benliklerimizin olduğu söyleniyor. Dejavunun da bu evrenlerin yansımalarının bir nevi tekrarı olarak yaşandığına inanılıyor. Peki, dejavunun bilimsel sebebi nedir? Bu durumu neden yaşıyoruz?

Fransız fizikçi Emile Boiraiç, 1876 yılında dejavuya dair bir açıklamada bulunmuş. Fransız fizikçiye göre dejavu, beynin sağ lobu ile sol lobu arasında bir zaman farkı olmasından kaynaklanıyor. Yani olaylar algılanırken bir lob diğer lobdan geç algılayarak olayı geç algılayan lob, o anı daha önce yaşanmış gibi hissettiyor. Bu, sinir aksonlarındaki bir sapmadan kaynaklanıyor. Kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe bilgi aktarımı sırasında yaşanan bir bozukluk, dejavuyu yaşamamıza sebep oluyor.

Bilim camiasında ise ilk defa 1928 yılında Dr. Edward Titchener'in "Bir Psikoloji Kitabı" isimli kitabında tanımlanıyor. Dr. Titchener kitabında bu durumu şöyle ifade ediyor: "Beyin, bir deneyime yönelik olarak tam bir algı üretmeden önce, kısmi bir algı yaratır. İşte bu kısmi algı, daha önce deneyimlenmiş bir olay olduğu hissi yaratmaktadır."
Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere aslında dejavu, bilimde bir nevi hafıza hatası olarak görülüyor. Bu durumun ara ara yaşanmasının normal olduğu kabul edilirken sık sık dejavu yaşayanların şizofreni, anksiyete gibi rahatsızlıklarla ilişkili olabileceği de saptanıyor.

Pek çok sebebi olduğuna inanılan dejavunun günümüzde hala gizemi çözülebilmiş değil. Kim bilir, belki paralel evrenlerde de arkadaşınızla birlikte kahvenizi yudumlayan bir siz daha vardır. Bir sonraki yazımda görüşmek üzere!