Tımarhane Terimi Nereden Geliyor?

Etimolojik ve kronolojik olarak gerçeği yansıtmadığı bilinen fakat bir efsane olarak iddia edilen tımarhane teriminin Osmanlı ile olan bağı ve günümüze nasıl geldiğini anlatan bu yazıyı okuyanlara şimdiden keyifli okumalar!

Korku filmlerinde sıklıkla karşılaşılan bir mekan olan tımarhaneler, adı anıldığında insanlarda endişe ve rahatsızlık uyandırır. Ancak tımarhane kelimesinin kökenine ve anlamına baktığımızda, aslında olumlu çağrışımlara sahip olduğunu keşfederiz. Bu kelimenin ve yapısının arkasında yatan ilginç detaylara birlikte göz atalım. Etimolojik olarak “tımar” kelimesi Farsçada bakım, gözetim anlamına gelmektedir. “Hane” ise ev anlamına gelmektedir. Tımarhane; insanlara bakım yapılan, onların gözetildiği yerdir. Asıl kökeni buradan gelen tımarhane teriminin bir de efsanesi mevcuttur. Akıllara kazınacak kadar inandırıcı olan bu efsaneyi duymaya hazır mısınız?                                                                                                                                                        

Osmanlı döneminde at, birinci derecede ulaşım aracıdır. Fakat atların her gün düzenli olarak 45 dakika kadar tımarlanması ve bakım yapılması gerekmekteydi. Bu dönemde bu iş için birileri bulunamıyordu ve bunun üzerine topluma katkı sağlaması zor olan zihinsel, psikolojik problemi olan kişiler topluma katkı sağlaması ve düzenin bir parçası gibi hissettirilebilmesi amacıyla bu işle görevlendirildi. Daha sonraları ise atın büyülü bir hayvan olmasından dolayı kendisiyle ilgilenen kişileri rehabilite ettiği, tımar işleminin kişilere iyi geldiği ve pozitif olarak geliştiği gözlemleniyordu. Bunu üzerine daha sonrasında bu iş için hep bu düzeydeki insanlar görevlendiriliyordu. Atlarla ilgilenen bir takım sorunu olan insanlar bu göreve geldikten sonra büyük oranda iyileşiyor ve hayata adapte olmaya başlıyorlardı. Yıllar sonra bu mekan bir rehabilitasyon merkezine dönüşmüştür. O zamandan bu zamana tımarhanenin kelime anlamını ve işlevinin günümüze uzantısının bu şekilde olduğu iddia edilmektedir. Oldukça inandırıcı olan bu efsane biraz incelendiğinde tamamen farklı olduğu gözler önüne seriliyor.                                                                                                                                                     

Bu durum kronolojik ve etimolojik olarak incelediğinde tımarhane teriminin Osmanlı Devleti kurulmadan önce 13.yüzyılda da bu şekilde adlandırıldığı gözlemlenmiştir. Farsça “hasta” anlamına gelen “bīmār”  sözcüğünden türeyen “bimarhane” ile marhane ve darüşşifa sözcüklerinin de tımarhanenin yanı sıra akıl hastaneleri için kullanıldığı biliniyor. Tımarhane sözcüğünün Farsça bîmarhâne’ye benzetilerek Türkçemizde türetildiği de aktarılmaktadır. Tımarhane kelimesinin etimolojik ve tarihsel kökenleri incelendiğinde, aslında gerçeklerin efsanelerden farklı olduğu ortaya çıkar. Bu nedenle, duyduğumuz bilgilere körü körüne inanmak yerine, araştırma yaparak gerçekliği doğrulamalıyız. Efsaneler bazen gerçeklikle örtüşse de, sağlam kanıtlarla desteklenmemiş olabilir. Bu nedenle, bilgiye ulaşırken dikkatli olmak ve doğruluğunu kontrol etmek önemlidir.