Tarihteki İlk Ampütasyon

Bilinen ilk ampütasyon 31,000 yıl önce Barneo Adası’nda yapılmış olabilir! Dönemin cerrahi imkânları ve tedavi yöntemlerini hep birlikte yazımda inceleyelim!

Ampütasyon, kelime anlamı olarak, hasar almış bir uzvun cerrahi prosedürler çerçevesinde kesilerek vücuttan ayrılması işlemidir. Steril alet ve ortam, ayrıca spinal (genel) anestezi gereklidir. Ameliyat sonrasında uygun işlemlerle kanamanın durdurulması ve ağrı kontrolü sağlanır.

Maloney ve meslektaşları tarafından, Güneydoğu Asya’daki Borneo Adası’nda 31000 yıl önce yaşamış bir çocuğun iskeletindeki Ampütasyon olayı keşfedildi. Bacak kemiğinin, herhangi bir kazara yaralanma sonucu gerçekleşemeyecek derecede düzgün kesilmiş olduğu fark edildi; ancak ne tür bir aletin işlem sırasında kullanıldığı bilinmiyor. Ampütasyon yaralı, hastalıklı organın kesilmesi amacıyla yapılabileceği gibi, o zamanlar işkence ve genelde ölümle cezalandırma amacıyla da uygulanmaktaydı. Ancak bu düşük bir ihtimal barındırıyor. Çünkü iskeletteki kemik iyileşme belirtileri, çocuğun Ampütasyondan sonra hemen gömülmediğini, bir süre daha yaşadığını gösteriyor.

Başarılı bir ameliyat yapabilmek için tarih öncesi cerrahların anatomi bilgisine sahip olmaları gerekir. Sadece kemiği değil aynı zamanda kasları, damarları ve sinirleri de öyle bir şekilde kesmeliler ki, hasta kan kaybından ölmeli ya da ölümcül bir şok durumuna girmemeli. Ameliyat sonunda cerrahlar, turnike uygulamış olabilir, ancak ikisi de iskelet üzerinde net kanıt bırakmaz ve bu nedenle bilinmeyen olasılıklar olarak günümüze aktarılır.

Bununla birlikte, kesin görünen şey, hastanın önemli düzeyde ameliyat sonrası bakımdan yararlandığıdır: Hastanın kan kaybı, şok yönetimi ve düzenli yara temizliği de dahil olmak üzere yoğun hemşirelik bakımı olmadan Ampütasyondan sağ çıkması pek olası değildir.  Buradan yola çıkarak; başarılı operasyonun, toplumun ölümcül enfeksiyonu önlemek için antiseptik ve antimikrobiyal yönetim konusunda da bir miktar anlayışa sahip olduğunu anlayabiliriz. Hangi yöntem kullanılırsa kullanılsın, açık bir şekilde işe yarmış ve bu olay; kalıcı bir iskeletsel komplikasyon veya enfeksiyon kanıtı olmadan iyileşmiş bir Ampütasyon olarak tarihe geçmiştir.

Antik zamanlarda Ampütasyon belirtilerine fazla rastlanmaması, bu vakanın aksine, muhtemelen kişinin Ampütasyon esnasında ölmesinden kaynaklıdır. Yine de Borneo’daki bu keşfin tarih öncesinden olması, yani o zamanlar hakkında yazılı bir kaynak bulunmaması bilgilerimizi sınırlıyor. Ancak elde edilen kanıtlar, bize bu topluluk tarafından belirli bir düzeyde sağlık bakımının sağlandığı yönünde bilgi veriyor.