Ornitorenk Perry Evrim Hakkında Neler Söylüyor?

Kredi: Disney Channel Phineas and Ferb

Ornitorenkler, evrimin çok güzel örnekleridir çünkü hem memelilere, hem sürüngenlere, hem de kuşlara ait özellikler taşırlar. Yalnızca Doğu Avusturalya ve Tazmanya'da yaşayan bu memeli hayvan bir çizgi filme bile konu olmuştur! 1798'de keşfedildiği günden beri bilim insanlarını hayrete düşüren bu canlıyı gelin yakından tanıyalım!

Ornitorenk Perry’nin tema şarkısı bize bu canlı hakkında çok şey söylüyor! Aynı zamanda Phineas ve Ferb’ün Ornitorenk Perry’i ilk kez bir hayvan barınağında gördüğünü de biliyoruz. Peki ya ornitorenk gerçekte nasıl keşfedilmiştir? Evrimin harika bir ürünü olan ornitorenkleri gelin daha yakından tanıyalım!

 

 

 

İngiliz bilim insanları 1798 yılında Avustralya’da ornitorengi keşfettiğinde, bir ördek gagasının kunduz benzeri bir hayvanın vücuduna dikildiği düşünmüşlerdi. Hatta bazıları, bu ilginç canlının bir Asyalı hayvan doldurucusunun işi olduğunu iddia etmişti!

Ornitorenklerin eşsizliği, zamanla onu Avustralya'nın kanguru ve koala ile beraber en belirgin sembollerinden biri yaptı. Bugün Avustralya 20 sentinin arkasında bir ornitorenk resmi yer almaktadır.

Ornitorengin tür ismi olan Ornithorhynchus anatinus, Latincede "kuş burunlu ördek benzeri" anlamına gelir. Ornitorenk, İngilizcede Platypus olarak kullanılmaktadır.

Bu ilginç canlı günümüzde yalnızca Doğu Avusturalya ve Tazmanya'da bulunur.

Ornitorenkler yarı sucul memeliler olmalarına rağmen, yavrularını tıpkı sürüngenler gibi yumurtaların içinde doğurur. Doğum yapmak yerine yumurtlayan memeliler olan tek deliklilerin (monotreme) hâlâ var olan beş tanesinden biridir. Tek delikli denme sebebi ise üreme hücrelerinin, dışkı ve idrarın atıldığı tek bir deliklerinin (kloak) bulunmasıdır. Günümüzde tek delikliler takımından sadece ornitorenkler ve 4 tür dikenli karıncayiyen (echidna) hayattadır.

Memeliler, 130 milyon yıl önce sürüngenlerden ayrılmaya başlamıştır. Günümüz bilimi gösteriyor ki, bu ayrılmanın ilk kahramanları, tek delikliler olarak da anılan Platypus ve Ekidna türleridir. Bu sıra dışı canlılar, evrimin çok güzel örnekleridirler çünkü hem sürüngenlere, hem memelilere, hem de kuşlara ait özellikler taşımaktadırlar.

Ornitorenklerin ağırlığı 700 g ile 2,4 kg arasında değişmektedir. Dişisi erkeğe göre daha ufaktır. Erkekler ortalama 50 cm, dişiler ise 46 cm boyundadır. Kuyruk uzunluğu erkeklerde 10–15 cm, dişilerde ise 8–13 cm arasındadır. Ornitorenk fosilleri bulan bilim insanları, geçmişteki ornitorenklerin günümüzdekilerden iki kat daha büyük olduğunu tespit etmiştir.

Bu canlının vücut sıcaklığı normal memelilerde görülen 37 santigrat derecenin altındadır ve genellikle 31- 32 santigrat civarında ölçülür. Ornitorenk de diğer memeliler gibi bir sıcak kanlıdır ve bu özelliğiyle de sürüngenlerden ayrılır, kuşlar ve memelilere yakınlaşır.

Ornitorengin düz ve yassı bir kuyruğu vardır. Vücudu, yoğun ve kahverengi kıllarla kaplıdır. Hey, bir dakika! Bizim ornitorengimiz Perry yeşil değil miydi? Pekala, iyi haber! Bilim insanlarının yeni keşfi, bu canlıların ilginç evrimi konusunda yeni bir bilgiyi daha ortaya çıkardı. Buna göre ornitorenklerin kürkü, morötesi ışık altında mavimsi bir yeşil renkte parlıyor!

Ornitorenkler, kuyruklarını yağ deposu olarak kullanır. Ayakları büyük ve ağlıdır. Bu canlının boyutuna göre orantısız gibi görünen gaganın temel işlevi ise algılamadır. Platypus, elektrolokasyon (elektrik kullanarak yön ve av bulmak) olarak isimlendirilen bir algılama sistemi geliştirmiştir. Gagasında bulunan elektro algılayıcılar ve mekanik algılayıcılar sayesinde avının veya gideceğin yerin yönünü son derece ayrıntılı bir şekilde "görebilmektedir". Hatta buna, altıncı duyu da denmektedir. Platypus, avlanmak için suya daldığı zamanlarda gözlerini, kulaklarını ve burun deliklerini sıkıca kapatır. Bu sayede bütün dikkatini sadece gagasındaki algılayıcılara verebildiği ve diğer algı organlarından gelebilecek yanlış bilgileri elimine ettiği düşünülmektedir. Ancak kara yaşantısında normal olarak duyu organlarını kullanmaktadır.

Ornitorenk bir etoburdur (karnivor). Yakaladığı halkalı solucanlar, böcek larvaları, taze su karidesleri ve bir tatlı su kereviti olan yabbi ile beslenir. Ornitorenk her gün vücut ağırlığının en az %20'si kadar yemek yemek zorundadır. Bu da gününün on saatini yemek arayarak geçirmesi demektir.

Platypus'un rahatsız edildiğinde düşük şiddette bazı sesler çıkardığı da bilinmektedir. Dolayısıyla bu hayvanlarda uyarı amaçlı ses kullanımı da bulunmaktadır. Perry’nin şarkıdaki sesini unutanımız yoktur herhalde! Yine de gerçek bir ornitorenk sesi dinlemek isterseniz tıklayın.

Bir Platypus'un 10 adet cinsiyet kromozomu bulunur. Bu sayı, diğer memelilerde genel olarak 2'dir: X ve Y. Bildiğiniz üzere, XX bir memeli dişi, XY ise bir memeli erkektir. Ancak bir erkek Platypus'un cinsiyet kromozomları XYXYXYXYXY şeklindedir. XY'nin erkekliği belirlemesi açısından yine memelilerle benzerlik gösterir.

Türün tek bir üreme mevsimi vardır. Çiftleşme kış sonunda ya da ilkbaharda olur. Çalışmalar, ornitorenk nüfusunun yerleşmiş ve geçici bireylere sahip olduğuna ve çokeşli (poligyny) bir çiftleşme dizgesine işaret eder.

Yumurtadan çıkan yavrular korumasız, çıplak ve kördür. Anne sütü ile beslenirler. Ornitorengin memeleri olmasına karşın meme uçları yoktur. Dolayısıyla süt göğüste deri altındaki bezlerden salgılanır. Göğsünde sütün biriktiği oluklar bulunur ve yavrular buradan süt içerler. Yavrular suya ilk kez oyuklarda, anneleri tarafından 3-4 ay emzirildikten sonra girer.

Erkek ornitorenklerin arka ayaklarında, tırnaklara ek olarak mahmuz (spur) denen ve zehir barındıran yapılar bulunur. Bu yapılar normalde vücuda yapışıktır ancak gerektiğinde ornitorenk bunları dikerek zehri karşı tarafa enjekte eder.

Platypus'un genom haritası çözülmüştür ve diğer memelilerle %80'lik bir benzerlik gözlenmiştir. Bu da Platypus'un bir nevi "sınıflar arası geçiş türü" olduğunu göstermektedir. Burada kullanılan geçiş türü kavramı ile, iki farklı özellik grubu arasında kalan canlılar kast edilmektedir.

Ornitorenkler 20. yüzyılın ilk yıllarına kadar kürkleri için yoğun bir şekilde avlanmıştır. Günümüzde ornitorenk koruma uygulamaları sayesinde yakın bir soy tükenmesi ile karşı karşıya bulunmamaktadır. Fakat bu durum barajlar, sulama kanalları, kirlilik, ağlar ve tuzaklardan kaynaklanabilecek doğal ortamının yok olması nedeni ile değişebilir. Avustralya'da koruma altındaki bir türdür. IUCN Kırmızı Listesi şu an için ornitorengi "Asgari Endişe" (LC, Least Concern) olarak listelemektedir.