Ölüm ve Ayrılığı Kabullenme Evreleri: Kübler Ross Kuramı

Hayatta bazı şeyleri kontrol edebiliriz, bazılarını ise edemeyiz. Ölüm, ayrılık, yas gibi konular kontrol edemediğimiz olaylardan birkaçı. Peki çoğu insanın bu acılarla baş etme sürecinde aynı evrelerden geçtiğini biliyor muydunuz?

    İsviçreli psikiyatrist Kübler Ross 1969'da yayımlanan "On Death and Dying" (Ölüm ve Ölmek Üzerine) adlı kitabında ölüm teşhisi konan hastaların geçtiği duygusal durumları inceliyor ve sonucunda, hastaların 5 farklı evreden geçtiğini gözlemliyor. Bunlar; inkar, öfke, pazarlık, depresyon ve kabullenme.

 

1. İnkar

    Bu evre, kişinin acı haber sonrası yaşadığı ilk evredir. Kişi, durumun gerçekliğine inanmaz ve haberin bir şekilde yanlış olduğuna dair kendi gerçekliğini üretir ve buna inanmak ister. Bu evre oldukça normal bir evredir ve kısa sürede geçer. Fakat aksi durumda ciddi psikolojik sorunlar ortaya çıkabilir. 

 

2. Öfke

    Kişi haberin doğruluğunu kabul edip daha fazla inkar edemeyeceğini anladığında önce büyük bir hayal kırıklığı yaşar. Ardından öleceğine dair farkındalığı onu kıskanç ve aksi bir insana dönüştürür. Bu aşamada kişi çok fazla öfke problemi yaşar ve bu acıyı yalnızca kendisi yaşıyormuş hissine kapılarak "Neden ben?" gibi cümlelerle kendini sorgular.

 

3. Pazarlık

    Bu evrede kişi öfkenin hiçbir şeyi değiştirmediğini gördüğünde, bir şeyleri değiştirmeye yönelik bir umutla adeta hayatla pazarlığa girer. Daha sakin ve daha iyi bir insan olursa sanki sorunun çözüleceğini ve bir şeylerin düzeleceğini düşünür. Zamanı daha verimli geçirmeye çalışır.

 

4. Depresyon

    Bu evrede kişi acı haberi çok daha net algılamaya başlar. Bu süreçte pazarlık evresindeki umutları çok fazla azalmış ve yoğun bir üzüntü sürecine girmiştir. Yaşamaya dair hevesi azalmış ve yorgunluğu artmıştır.

 

5. Kabullenme

    Her ne kadar bundan önceki süreçlerde acı durumu değiştiremeyeceğini anlamaya başlasa da bu evrede net olarak kabullenir. Artık ona karşı mücadele etmez ve oluşan yeni düzenine alışmaya çalışır. Yaşadığı anın keyfini çıkarmaya çalışır ve daha çok iyi yönlerine bakmaya başlar. Örneğin kaybettiği kişiyle gerçekleşen iyi anılarını düşünmeye çalışır. Ya da başka bir örnekle ölüm tanısı konmuş kişi bu evrede cenazesini planlar veya sevdiklerine maddi manevi bir şeyler bırakmaya çalışır.

 

    Yukarıda bahsettiğim evreler her ne kadar ölmek üzere olan kişiler üzerinde geliştirilmiş olsa bile, sonraki yapılan araştırmalarda örneklerde de verdiğim gibi romantik bir ilişkinin bitiminden, uyuşturucu bağımlılığından kurtulmaya hatta korona salgını sürecine kadar pek çok konuyu içerisine alır. Bu kurama göre insan aşamaları sırasıyla yaşar ya da bulunduğu aşamada kalır. Ayrıca yazar kitabında  şok, hazırlık gibi evrelerin de olabileceğinden bahseder. Fakat geliştirilen başka kuramlara göre aşamalar değişebilir, bazı evreler tekrarlanabilir veya hiç yaşanmaz. Örneğin ölüm haberi alan bir insan yas sürecinde kabullendikten sonra tekrar depresyon evresini yaşayabilir.  Bu kuram daha önce Simpsons ve The Office gibi dünyaca ünlü dizilere de konu olmuştur. Kuramın geçtiği kısımları aşağıdan izleyebilirsiniz.                           

    Özetle kayıp, ayrılık,boşanma gibi acı konularla baş etme süreçlerinde benzer evrelerden geçiyoruz. Bu süreçte herkes için benzer aşamalar yaşansa bile kişisel deneyim ve duygularımız doğrultusunda baş etmeyi öğreniyoruz.