Nörobilim Efsanesi: H.M. Vakası

Doktorunuz size bugün itibariyle yeni anılar oluşturamayacağınızı söylese neler hissederdiniz? Anılarınıza beyninizde sadece birkaç dakika yer verebildiğinizi düşünün, sonra hepsi yok oluyor. En acısı da Henry Molaison'un bunları yaşamış olması. H.M. Vakası’nın detayları yazımda!

1930'ların başında geçirdiği bisiklet kazası sonucu kafa travması geçiren Henry Molaison, travma sonrası belirli aralıklarla epilepsi nöbetleri geçirmeye başlar. Daha önce ailesinde de süregelen epilepsi nöbetleri, hastalığının nedenini araştıran doktorlar arasında ayrılığa neden olur. Bir yarısı yaşadığı travmaya bağlı olarak nöbetlerin ortaya çıktığını söylerken bir diğer yarısı da hastalığının genetik nedenlere bağlı olduğunu söyler. Zamanla sıklığı artan nöbetleri için yüksek dozda ilaçlar almasına rağmen durumunda hiçbir değişiklik olmaz. Bu durum üzerine beyin cerrahı Dr. William Beecher Scoville'ya başvururlar. Dr. Scoville, Molaison'u epileptik nöbetlerinden kurtarmak için çözümü ameliyat etmekte bulur ancak bu ameliyat beyinde medial temporal lobların ve hipokampüs bölgesinin de bir kısmının alınmasını içermektedir.

Operasyonla birlikte nöbetleri yılda 1-2 defaya kadar düşer, fizyolojisinde ve davranışlarında da bir problem yoktur. Ancak H. Molaison; ailesinin isimlerini, yaşadığı evi ve daha birçok şeyi hatırlamakta güçlük çeker. Yalnızca hatırlayamamak değil, zaman algısında da bir değişiklik oluşur. Geçirdiği 5 dakika ona yalnızca 40-45 saniye gibi gelmeye başlar. Bu da Henry Molaison için zamanın durduğunun işaretidir. Günlük olaylar onun hafızasında yalnızca dakikalar veya saniyeler kadar yer alır, bir kişiyle gün içinde defalarca karşılaşsa bile onu tanıyamaz hale gelir. Geçmişe dair hatırladığı şeyler vardır elbette ama belleğinde yeni anılar oluşturamaz. Öyle ki 40. yaş gününde kendi fotoğrafı gösterildiğinde kendini bile tanıyamaz. Onun için zaman ameliyat olduğu yıllarda kalmıştır.

2 Aralık 2008 tarihinde solunum yetmezliğinden 82 yaşında hayata veda eden Henry Molaison'un beyni 3 boyutlu modellemesinin yapılabilmesi için kullanılır ve bu modelleme sırasında H.M'nin daha önceden bir beyin lezyonu olduğu görülür. Bu lezyon sol frontal lobda bulunmaktadır ve lezyonun operasyonda frontal lobu kaldırmak için kullanılan cerrahi bir ekipman ile yapıldığı düşünülür. Bu da H.M.’nin yaşamış olduklarının sadece medial temporal lobların alınmış olmasından kaynaklanmadığının bir işaretidir aslında.

Sonuç olarak, Henry Molaison'ın hastalığı üzerine yapılan tüm araştırmalar yalnızca kendi adını alan H.M. Vakası'nın ortaya çıkmasıyla kalmamış; aynı zamanda modern bellek araştırmaları çağını başlatmış ve bugün hâlâ üzerine konuşulan, araştırmalara yol gösteren nörobilimin mihenk taşlarından biri haline gelmiştir. Bu süreçte en acısı birçok araştırmaya kapı aralayan H.M.'nin bunları yaptığından hayatı boyunca habersiz olmasıydı.