Mutasyon Nedir?

Evrimin en önemli yapı taşı olan mutasyon hakkında daha detaylı bilgi edinmeye hazır mısınız? Mutasyon nedir ve DNA'da mutasyona sebep olan durumlar nelerdir? Gelin daha detaylı inceleyelim!

Fransızca Kökenli Olan Mutasyon (DNA veya RNA Hasarı) Ne Demek?

Mutasyon, genetik yapının (genom) nükleotid dizilimi sırasında kalıcı değişikliklerin meydana gelmesidir. Mutasyonlar DNA replikasyonu (çoğaltılması) sırasında olabileceği gibi hasar görme şeklinde de olabilir. Örneğin nükleotidlerde eksilme (delesyon) ya da artma (insertion) dizilimin kaymasına neden olur. Tüm canlılarda ve virüslerde görülebilir.

Başlıca 2 Çeşit Mutasyon Vardır. Bunlar:

1- Herediter Mutasyonlar (Germline, Germ Hattı):

Anne ve babadan gelecek nesillere aktarılan mutasyonlardır. Yumurta ve sperm hücrelerine germ denilmektedir, bu yüzden aynı zamanda germline ve germ hattı ismini de alırlar. Döllenmiş yumurta hücresi her iki ebeveynden de DNA alır ve eğer bu DNA’da bir mutasyon varsa, döllenmiş yumurtadan büyüyen çocuğun her hücresinde bu mutasyon bulunur.

2- Edinsel (Somatik) Mutasyonlar:

Yaşamın belli bir döneminde meydana gelir ve sadece vücudun bazı hücrelerinde bulunur. Bu mutasyon, çevresel faktörlerden kaynaklanabilir veya hücre bölünmesi sırasında DNA replikasyonunda ortaya çıkabilir. Somatik hücrelerdeki (sperm ve yumurta hücreleri dışındaki hücreler) kazanılan mutasyonlar nesilden nesile aktarılamaz. Sigara kullanımı, Ultraviyole radyasyon (UV),virüsler ve yaşın ilerlemesi gibi faktörler hücrelerdeki gen hasarlarını tetikler.

De Novo (Yeni) Mutasyonlar ise Kalıtsal veya Somatik olabilir:

Bazı durumlarda, mutasyon bir kişinin yalnızca yumurta veya sperm hücresinde meydana gelir ve diğer hücrelerinde bulunmaz. Fakat diğer durumda ise yumurta ve sperm hücreleri birleştikten kısa bir süre sonra mutasyon, döllenmiş yumurtada meydana gelir. Döllenmiş yumurta bölünürken, büyüyen embriyonun içindeki her hücre mutasyona uğrar. De Novo, etkilenen bir çocuğun vücuttaki her hücrede mutasyon geçirdiği ancak ebeveynlerin sahip olmadığı genetik bozuklukları açıklayabilir.

Embriyonik gelişimin başlangıcında yalnızca tek bir hücrede meydana gelen somatik genetik değişiklikler "Mozaiklik (Mozaisizm)" olarak adlandırılır.

 MOZAİKLİK (MOZAİSİZM)

Büyüme ve gelişme sırasında, mutasyonlu hücreden üreyen hücreler de mutasyonlu, diğer hücreler ise sağlam kalır. Mozaikliğin sağlık problemlerine yol açıp açmayacağı genetik değişikliğe ve hücrenin ne kadar etkilendiğine bağlıdır.

Mutasyonlar ancak üreme hücrelerinde olursa nesilden nesille aktarılabilir ve aktarılan bu mutasyon gelecek nesillerin uyum başarısını arttırıyorsa aktarılan her mutasyon evrime büyük katkı sağlar. Ama bu evrimleşme sandığımız kadar kısa sürmez. Yüz binlerce hatta milyonlarca yıl sürebilir. Veya hiç değişmeyebilir. Bunun en güzel örneği ‘’Yaşayan Fosil: Mabet Ağacı’’dır. 66 milyon yıl önce dinozorların evrimleştiğini ve yok olduğunu düşünürsek Mabet ağacının bu zamana kadar neredeyse hiç değişmemiştir. Ayrıca son 10000 yılda köpek ırklarının evrimleştiğini de düşünürsek mutasyon hızının ne kadar farklılık göstereceğini ve evrime etkisinin ne kadar değişken boyutlarda olabileceğini anlamış oluruz.