Kolay Ulaşılan Kolay Unutulur: Google Etkisi

Kredi: t24 haber

Beynimiz daima daha az eforlu yolları seçer, bu seçim bilgi depolamada da geçerlidir. Bilgi yığınları ile karşılaştığımızda bazı bilgileri hatırlama işlemini otomatik olarak dış faktörlere dağıtırız. Peki internet varsa? Gelin internetin bilgi depolamamızdaki etkisini birlikte inceleyelim!

İnternet öncesi dönemde hatırlayamadığımız bilgileri bilince çıkarabilmek için hatırlatıcı ipuçları (Örneğin şarkıyı dinlediğimiz anda yatıyorsak hatırlayabilmek için de yatar pozisyonda olmak ya da o anda evdeysek evde olmak hatırlatıcı birer ipuçlarıdır.) kullanır ya da o anda yanımızda kim varsa onun bu bilgiyi depoladığını bildiğimiz için telefondan arayıp sorardık. Fakat artık internet, beynimizin bir bölümünün yerini almış gibi görünüyor. Bu bölüm ''işlemsel bellek''.

İşlemsel Bellek Nedir?

Bir uyarana maruz kaldığımızda hemen uyaranın bilgileri uzun süreli belleğe aktarılmaz. Mesela markete giderken yolda bir köpek gördünüz ve gözleri yeşildi. Aradan 3 ay geçtikten sonra siz o köpeğin göz rengini hatırlar mısınız? Bilgilerin uzun süreli belleğe aktarılabilmesi için önce kısa süreli bellekte işlemlemeler yapılmalıdır. Bu görevi de işlemsel bellek üstlenir. Bu bellek, hangi bilgilerin dikkate değer olduğuna, hangilerinin önemsiz olduğuna karar verir, tabii bunları biz bilmeyiz. Ayrıca bu gelişmiş bellek, modaliteler arasında bağlantı kurar. İşte başta bahsettiğim şarkıyı hatırlayabilmek için yatar posizyonda olmak ya da evde olmak örneği, modaliteler arasında bağlantı kuran işlemsel bellek sayesinde mümkün olur. Çünkü biz duyusal kanaldan bir girdi alırken (şarkı) evde olduğumuzun farkında oluruz ve görsel bilgiyi hafızamıza alırız (evde olmak). İşte işlemsel belleğin temel görevlerinden biri bu modaliteleri ilişkilendirmek. Tüm bunlar, İşlemsel belleğin kapasitesi oranında hızlıdır. Sık sık tekrar edilen görevler daha hızlı işlemlenir hale gelirken hiç yapılmayan görevler ise başarısızlıkla sonuçlanır. Özetle işlemsel bellek, yürütülen göreve ilişkin bilginin etkin biçimde saklanmasını, kolayca ulaşılmasını ve değerlendirilmesini sağlar.

İnternetin İşlemsel Belleğin Yerini Alışı

Zamanla internet, beynimizin bir parçası olan işlemsel belleğin yerini almıştır. Peki ama nasıl? Bir şeyi hatırlayabilmek için hafızamızı asla zorlamıyoruz, çünkü içinde her türlü bilgiyi barındıran bir hazine var: internet. Örneğin, 5 sene önce İtalya seyahatinde gittiğiniz müzenin adını hatırlayamadınız. Seyahatinize eşlik eden arkadaşınız da size yardımcı olamadı. Bu durumda hemen Google'a girip İtalya'daki müzeleri listelersiniz ve hemen bulursunuz ve hiç efor sarf etmeden. Müzenin adını hatırlamadaki yöntemlerin sınırlılığından dolayı internet bir hazine gibi düşünülebilir, fakat artık her şeyi nasıl olsa kolay yolu var diye internet yoluyla hallediyoruz. Bunun en büyük güncel örneklerinden biri pandemi döneminde verilen online eğitimin sınavlarının da online olması dolayısıyla sınav öncesinde hiç çalışmamak. Çünkü internet var ve bu hazinede (!) ne ararsan var...   

Google Etkisi Deneyi

Betsy Sparrow, Jenny Liu ve Daniel M. Wegner, 2011 senesinde bu etkiyi araştırmak için dört deney gerçekleştirdiler. İlk deneyde katılımcılara zor sorular sorulduktan sonra arama motorlarından arama yapma potansiyelleri araştırıldı. Diğer iki deneyde ise kolay cümlelerden oluşan bir liste hazırlamaları istendi. Bu yapılan iki deneyin birindeki katılımcılara yazdıkarı listenin bir bilgisayara kaydedileceği bilgisi verildi. Diğer katılımcılara ise silineceği söylendi. Bu durumda siz kaydedileceği bilgisi verilen deney grubunda olsaydınız yazdığınız cümleleri akılda tutma gereği duyar mıydınız? Onlar da öyle yaptı. Bu deney sonucunda yazdıkları listenin kaydedilmeyeceği söylenen gruptaki katılımcılar, yazdığı cümleleri en iyi hatırlayan grup oldu. Son deneyde ise katılımcılardan bilgisayardaki bir klasöre listelerini yazmaları istendi. Daha sonra ise hatırlamaları... Fakat katılımcılar yazdıkları listeyi hatırlamak yerine klasörün yerini hatırlıyorlardı. İşte bu deneyin sonucu çarpıcı bir gerçeği ortaya çıkardı. Biz artık bir bilgiye tekrar ihtiyaç duyduğumuzda onu hatırlamak yerine ona en kısa sürede nasıl erişebileceğimizin yolunu hatırlamaya daha meyilliyiz. İnternet artık bizim yerimize bilgileri depoluyor ve ihtiyacımız olduğunda ortaya çıkarıyor. Bu durumda internetin bizim için bir harici bellek haline geldiğini söylemek yanlış olmaz.