Derin Sulardaki Işık

Maldivler’de olan Işıklı Deniz ya da Yıldızların Denizi olarak duymuş olabileceğiniz denizin geceleri neden parladığını hiç merak ettiniz mi? Karanlık bir gecede denizin bu kadar parlak olmasını sağlayan manzaranın sebebine gelin beraber bakalım!

Vaadhoo Adası’nda bulunan plajdaki bu manzaranın sebebi denizdeki canlıların neden olduğu doğal bir olaydır. Noctiluca scintillans olarak bilinen bu canlılar tek hücreli deniz canlılarıdır. Biyolüminesan canlı türlerinden biri olan Noctiluca scintillans, yaydıkları ışık sayesinde denizin bu kadar büyüleyici gözükmesine yardımcı olurlar. Etrafımızda bu şekilde ışık saçabilen bir sürü canlı türü mevcuttur. Aklınıza bu konuda hemen ateş böcekleri gelebilir ve evet onlar da biyolüminesan canlılardan birisidir. Ayrıca bazı mantar türleri de geceleri ışık yayabilmektedir. Karada ve denizde var olan bu canlılar sayesinde kendinizi Avatar filminde gibi hissedebileceğiniz manzaralara şahit olabilirsiniz. Bu ışık saçan canlıların denizde yaşayanlarına bakacak olursak eğer bunlara ilk örnek bazı denizanası türleri olacaktır. Colobonema Sericeum ve Aequorea Victoria (Kristal Denizanası) adındaki iki denizanası türü, ışık saçan türlere örnektir. Ayrıca Cookiecutter Köpek Balıkları, fener balıkları ve bazı mürekkep balıkları da ışık yayarlar. Bir canlı bunu nasıl yapabilir ki diye düşünüyorsanız, bu canlılar biyolüminesans denen özellikleri sayesinde ışık yayabiliyorlar. Gelin bu canlıların ortak özelliği olan biyolüminesansın ne olduğunu hep birlikte öğrenelim.

Nedir Bu Biyolüminesans?

Biyolüminesans, bazı canlıların gerçekleştirdiği ve kimyasal reaksiyonlarla ışık üretme olayıdır. Yunanca bios (yaşam) ve Latince lümen (ışık) kelimelerinin bir araya gelmesiyle meydana gelmiştir. Özellikle denizlerin en diplerinde, güneş ışığının olmadığı ve daima karanlık olan abisal bölgede canlıların %90’ı biyolüminesans özelliğine sahiptir. Omurgalı ve omurgasız deniz canlılarında, omurgasız kara canlılarında, bazı mantar ve bakteri türlerinde görülmektedir. Kimi canlılar bu özelliğini kamuflaj olup avcılardan kaçmak için kullanırken kimisi de avını kendine çekmek için kullanıyor. Ayrıca yayılan bu ışığın sadece %20’den azı termal radyasyona sebep olmaktadır ve bir tür ışıldamadır. Floresans, fosforesans ve ışığın geri yansıtılmasından ayrı olan bir durumdur. Lüsiferin (pigment) oksijenle tepkimeye girer ve lüsiferaz enzimi tarafından oksitlenerek tepkime hızlandırılır. Böylece ışık üretilir ve etrafa yayılır. Deniz canlılarında suda en kolay yayılabilen dalga boylarından olduğu için genelde mavi ve yeşil dalga boylarında ışık yayıldığı görülür. Nadir de olsa bazı deniz canlıları kırmızı ve kızılötesi dalga boylarında da ışık yayabilmektedir. Hücrenin içinde ve dışında meydana gelen bu reaksiyon en derinlerdeki karanlık sularda yaşayan canlıların tek ışık kaynağıdır.