Dejavu Nedir ve Nasıl Oluşur?

Hiç daha önceden yaşadığınıza çok emin olduğunuz bir anı tekrardan yaşıyormuş gibi hissettiniz mi? Peki bu nasıl mümkün olabilir? Bunun bilimsel açıklaması olabilir mi? Soruların cevaplarını merak ediyorsanız yazımda cevaplamaya çalıştım. Keyifli okumalar?

Dejavu Nedir Ve Nasıl Oluşur?

Dejavu, yaşadığımız anı daha önceden yaşadığımızı veya gördüğümüzü hissettiğimiz aşinalık hissidir. Kelimenin kökeni ise Fransızca'dan gelen déjà (daha önceden) ve voir (görmek) kelimelerinin birleşmesiyle oluşur. Herkes hayatında en az bir kere bu hisse kapılmıştır. Bunu yaşadığımız zaman çok şaşırırız, neden ve nasıl olduğunu açıklayamayız. Tabii ki de bu his farklı alanlarda açıklanmaya çalışılmıştır. Örneğin spiritüalizmde reenkarnasyon sonucu oluştuğuna inanılır, Sicim Teorisi’ne göre paralel evrendeki benliklerimizin yaşadığı olayın bir nevi tekrarı olduğuna inanılır. Ancak ben size dejavunun sinir bilimsel olarak açıklamalarını sunacağım.

1) Şifreli Bilinç Kaybı

Beynimiz bazen bizi yanıltabiliyor. Hafızamızdaki bilgilerimiz çarpıtılabilir, silinebilir veya bozulabilir. Şifreli bilinç kaybı bir diğer adıyla cryptomnesia, kişinin hafızasındaki silik veya unutulmuş bilgiyi yeni ürettiğini, deneyimlediğini düşünmesidir.

2) Beyin Lobları Arasında Gecikme

Beynimize gelen bilgiler hem sağ lob hem de sol lob olmak üzere ikisinde de işlenir.

Örneğin yukarıdaki şeklin 'mor renkli' olduğunu biliyorsunuz. Bunu anlayabilmek için önce ışınların hem sağ gözünüze hem de sol gözünüze girip farklı beyin loblarında işlenmesi gerekir. Daha sonra bu bilginin sıralanması için sağ lobtaki bilgi beynin sol lobuna aktarılır. Çünkü bilgilerin değerlendirilmesi beynin sol temporal lobunda yapılır. Beynimiz sağ lobtan sol temporal loba aktarılan bilgi gecikmesini 10 mikrosaniyeye kadar düzeltir. Ancak bu aksama 10 mikrosaniyeden fazla bir gecikmeye uğrarsa beynin iki lobu zamansal olarak birbiriyle örtüşmez. Beyin aynı bilgiyi tekrar işler ve tekrar yaşanmışlık hissi olan dejavu algısına sebep olur.

3) Hastalık Sonuçları

Sinir bilim çalışmalarından çıkan sonuçlara göre temporal lob epilepsisi geçiren hastalar epilepsi geçirmeden önce dejavu yaşadığını söylüyor. Bilim insanları bunun aşırı nöral elektrik boşalmasından kaynaklandığını düşünüyor. Epilepsi geçirmesek de beynimizde bazen epileptik benzeri nöral elektrik boşalmaları olabilir. Bu da kişide hafıza hatalarına ve dejavu algısına sebep olabilir.

4) Rüyalar

Rüyalarımızın çoğunu unuturuz hatta bazen hiç hatırlamayız. Hatırladıklarımız ise genelde silik olaylar ya da birkaç görüntüden oluşuyor. Rüyalarımızda gördüğümüz olayların benzerini gerçek hayatta yaşadığımız zaman beynimiz sahte anılar oluşturarak dejavu yaşamamıza sebep olabilir.