Daha İyi Hissetmek Mümkün Mü? : Dopamin Detoksu

Artık kitap okurken, ders çalışırken ya da emek isteyen herhangi bir şeyle uğraşırken eskiye oranla daha hızlı sıkıldığımızı, dikkat eksikliği yaşadığımızı fark ediyor muyuz? Hepimiz buna sosyal medya, online oyunlar, video platformları gibi birçok sosyal mecraya olan bağımlılığımızın sebep olduğunu tahmin edebiliyoruzdur. Gelin bu bağımlılıkların aslında bizi nasıl etkilediğini ve kontrolü elimize almaya çalışabilir miyiz bir bakalım.

  DOPAMİN NEDİR?

      Beyin, bir ödül beklentisi içinde olduğu zaman dopamin denilen nörotransmitteri salgılar. Dopamin, hareket koordinasyonu, hafıza ve öğrenme, dikkat ve odaklanma, uyku düzeni vb. aktivitelerde etkisi olan kimyasal bir maddedir

.

PEKİ BAĞIMLILIKLARIMIZLA DOPAMİNİN ALAKASI NE ?

     Dopamin, keyif duyacağımız aktivitelere yönelmemiz için bizi motive eder ve sonunda ödül elde edeceğimiz her aktivite beynimize dopamin salgılama sinyali verdirir. Dopamin salgılatan ödül kaynaklarına hazır yiyecekler, bilgisayar oyunları, online alışveriş, sosyal medya, diziler ve daha fazlası örnek verilebilir. Bu bahsedilen örnekler neredeyse artık tüm hayatımızda var olan ve bize anlık hazzı çok iyi tattıran şeyler. Anlık hazlar ile elde ettiğimiz dopamin bizi farkında olmadan kısa yolla elde edilen ödüllere alıştırıyor. E peki bu iyi bir şey değil mi? Sonuçta sosyal medya da olsa alışveriş de olsa bu beni mutlu ediyor demek ki bunun neresi kötü diyebilirsiniz. Fakat normalden fazla dopamin salgılandığında beyin dengeyi sağlamaya çalışır ve fazla dopamin uyarıcılarına maruz kalınca iki türlü reaksiyon geliştirir. Ya dopamin üretimini azaltır ya da dopamini karşılayacak diğer hücre reseptörlerinin dopamin alma kapasitesini kısıtlar. Böylece anlık haz veren aktivitelere çok maruz kalınca standart aktivitelere tolerans sağlamış oluruz. Sosyal medya her sayfayı yenilediğimizde yeni içerikler karşımıza getirir ve bu gezindiğimiz her farklı içerikte organik olmayan dopaminin salgılandığını gösterir. Ama ders çalışırken veya kitap okurken her şey aynı ve standarttır. Oluşan dopamin toleransı da hemen sıkılmayı ve dikkat dağınıklığını kolaylaştırır.

BU DURUMU KONTROL ALTINA ALMAK MÜMKÜN MÜ?

     Silikon Vadisi’nde çalışan bazı üst düzey yöneticiler de benzer dertten şikayetçiymiş ve çözüm olarak dopamin detoksu uyguluyorlarmış. Dopamin detoksu psikolog Dr.Cameron Sepah’ın popülerleştirdiği bir kavram. Dr.Sepah “ The Definitive Guide to Dopamine Fasting 2.0 – The Hot Silicon Valley Trend “ isimli makalesinde okul/iş performanslarını etkileyen, bağımlılık yaratan aktiviteleri kontrol altına almak için dopamin detoksu uygulanabileceğini söylüyor. Dopamin detoksu, kontrol altına almak istediğimiz davranıştan belirli sürelerle uzaklaşarak, o davranışa karşı esneklik kazandırmayı amaçlıyor. Dr.Sepah bu detoks için dopamini azaltmayı değil rahatsız eden davranışı azaltmayı hedeflediğini söylüyor.

PEKİ DOPAMİN DETOKSUNU NASIL  YAPARIZ?

     Bu detoks önerdiği zaman dilimleri içinde sosyal medyaya veya herhangi bir bildirime bakmayı, abur cubur benzeri bol şekerli, yağlı, tuzlu yiyecekler tüketmeyi, hareketli müzik dinlemeyi, bilgisayar oyunlarını, sigara/alkol tüketimini, arkadaşlarla yüzyüze veya online eğlenceli sohbetleri yasaklıyor. Bunların yerine yürüyüşe çıkmayı, oturup düşünmeyi, gözlem yapmayı, inançlıysan ibadetlerini yapmayı, yazı yazmayı, meditasyon/yoga yapmayı öneriyor. Şimdi bakınca müzik dinlemenin, sohbet etmenin neresi kötü diye düşünebilirsiniz. Fakat zaten bunları kötü olduğu için yasaklamıyor detoks, sadece beyin çok uzun bir süre kirlendiği için buradaki amaç onu arındırarak iyi hissetmek.

     Makalede önerilen detoks uygulama zamanları şöyle :

• Gün sonu 1-4 saat arası
• 1 hafta sonu günü
• Her 3 ayda bir hafta sonu
• Her yıl bir hafta

     Dr. Sepah detoksa günde 1 saatle başlayıp, sonuçtan memnun kalındığı takdirde sürenin arttırılabileceğini söylüyor.

     Unutmayın ki bu sizin esnetip veya sıkabileceğiniz bir detoks. Bunu sadece tek bir rahatsız eden davranışınız için de kullanabilirsiniz mesela bir gün boyunca sadece bilgisayar oyunu oynamadan o davranışı kontrol altına almaya çalışabilirsiniz. Süreyi esnetmek de sizin elinizde. Bu detoksun size o davranışı tamamen kurtulacağınızı vadetmediğini de bilmelisiniz. Sadece kontrol altına almak ve biraz da zihnimizi arındırmak için sunulan bir yol.

      Daha fazla odaklanabilmek, günlük rutinleri daha rahat halledebilmek, bağımlılıkları kontrol altına alabilmek ve arınmış bir zihin için dopamin detoksu denemeye değer.