Bu Şempanze İnsan İşaret Dilini Konuşabiliyor!

Kredi: collater

Washoe, bir insan dili olan Amerikan İşaret Dili'ni edinen ilk insan-olmayan hayvandı. Üstelik bu dili evlatlık oğluna da öğretmişti. Washoe Projesi ise iletişim, gelecekte hayatta kalabilmek için en kritik davranış olduğu düşüncesinden yola çıkan bir proje. Bugün Şempanze ve İnsan İletişim Enstitüsü, başarısının çoğunu şempanze Washoe'nun kendilerine öğrettiklerine bağlıyor.

Washoe, 1965 yılının Eylül ayı civarında Afrika'da doğan bir dişi şempanzeydi. Bir avcının, annesini öldürmesinin ardından satıcının birine satılmak üzere pazara götürüldü. ABD'ye getirildikten sonra da Dr. Allen ve Beatrix Gardner, araştırmaları için onu evlat edindiler. Washoe, bu ailenin reisiydi ve bir insan dili edinen ilk şempanzeydi.

Washoe, Dr.Allen ve Beatrix Gardner ile beş yaşına kadar birlikte yaşadığı Nevada'nın Washoe ilçesinden ismini aldı. Bu isim, yerli bir Amerikan kabilesi olan Washoe'da "people" anlamına geliyor. "W" harfi için ise kulağa hafifçe vuruluyor. Bu da onun bebeklikten beri sahip olduğu büyük kulaklarına bir atıf aslında.

Washoe, sağır bir insan çocuğuymuş gibi büyütüldü. Bir insan dili olan Amerikan İşaret Dili'ni edinen ilk insan-olmayan hayvandı.
Washoe, diğer şempanzelere karşı anaçtı. Hem şempanze hem de insan arkadaşlarına karşı adil ve nazikti. İyi bir mizah anlayışı vardı. Washoe, dışarıda vakit geçirmekten hoşlanırdı. Boş zamanlarını kitaplara, dergilere ve kataloglara (özellikle ayakkabı kataloglarına) bakarak geçirirdi. Onlara tek başına bakmaktan hoşlanıyordu ama resimleri arkadaşlarıyla tartışmaktan da çekinmiyordu. Yaptığı diğer faaliyetler dişlerini fırçalamak, resim yapmak, kahve ve çay partileri ve insan arkadaşlarının ayakkabılarına bakmaktı.
Soğanlı yulaf ezmesi, balkabağı pudingi, bezelye çorbası, patlıcan, sakız, çay ve kahve en sevdiği yiyecek ve içeceklerdi.

1981'de kurulan FOW (Friends of Washoe), şempanzelerin ve özellikle Washoe ailesinin geri kalan iki üyesi olan Tatu ve Loulis şempanzelerinin refahına adanmış, kâr amacı gütmeyen bir organizasyon. FOW; şempanze davranışını, işaret dili çalışmalarını, iletişimi ve hayvan refahını inceleyen aktif bir araştırma programına da sahip. Bu araştırma alanlarının tümü, ortak bir iletişim temasını paylaşıyor. Hedefleri ise şunlar: 1. Şempanzeler Amerikan İşaret Dilini nasıl kullanır? 2. Şempanzeler ve insanlar jestlerle nasıl iletişim kurarlar? 3. Hayvan refahını nasıl iyileştirebiliriz? FOW, iletişim anlayışı sayesinde hayvan refahını iyileştirebileceğine inanıyor.

Ekim 2007'de vefat eden Washoe, hayvanlarla konuşma fikrini masal ve bilimkurgu aleminden çıkarıp bilimsel gerçeklerin alanına taşıdı. Washoe'nun son otuz yıldaki başarıları, bilimsel düşünceyi değiştirmede, çok çeşitli akademik disiplinleri derinden etkiledi. Bir insan dilini öğrenip bu dili evlatlık oğluna aktaran ilk şempanze olan Washoe, gerçekten eşsizdi. Biz insanların, hayvan dostlarımıza karşı sorumluluklarımızı daha iyi anlamamıza da yardımcı oldu.

Washoe’nun doğum günü olarak kutlanan 21 Haziran 1966'da başlayan "Washoe Projesi" ise şöyle anlatılıyor:

"Primat iletişim araştırmaları ve dünya anlayışımız gelişmeye devam ediyor. İnsanlar olarak, hem insan hem de insan olmayan vatandaşların yararı için dünyamızı anlamak ve korumakla ilgileniyoruz. İnsan farkındalığımız ve şefkatimiz, biyosferimiz ve onun sakinleri için daha büyük bir endişeyi içerecek şekilde hızla genişlerken, cehaletimiz hâlâ kritik bir sorun olmaya devam ediyor. İletişim, cehaleti ortadan kaldırmak ve onun yerine anlayışı koymak için çok önemli. İletişimin, gelecekte hayatta kalabilmek için en kritik davranış olduğunu düşünüyoruz. Washoe, iletişim konusundaki bilgisizliğimizin bir kısmını, kendimiz ve diğer varlıklar hakkında bir kavrayışla değiştirmemize yardımcı oldu. Bu, hayatlarımızı iletişim ve şempanze anlayışına odaklanan bir projeye adamamızın nedenlerinden biri."

Central Washington Üniversitesi kampüsünde bulunan Şempanze ve İnsan İletişim Enstitüsü (CHCI) ise, şempanzelerin istilacı veya yıkıcı araştırmalardan özgürlüğünü garanti ederek onlara güvenli, sağlıklı ve ilgi çekici bir ortam sağlayarak kişisel gereksinimleri için onlara saygı duyup bu gereksinimlerini karşılamayı hedefliyor.

"CHCI araştırmaları, ne araştırmanın ne de araştırmacıların birincil önceliğe sahip olmaması bakımından benzersizdir. Bizim felsefemiz şempanzelerin göçmenlik statüsü için başvurmadıklarıdır; onlar istekleri dışında hapsedildiler ve hâlâ da ediliyorlar. Bizler binayı dilediğimiz zaman terk edebilsek de şempanzeler bunu yapamıyor. Araştırmacılar ve daha da önemlisi dost ve şefkatli insanlar olarak, şempanzelerin yaşamlarını daha iyi hale getirmek için elimizden gelen her şeyi yapmalıyız. Friends of Washoe aracılığıyla, özgür yaşayan şempanzeleri ve tutsak şempanzeleri anlamsız sömürü ve neslinin tükenmesinden kurtarmak için yılmadan çalıştık. Başarımızın çoğunu Washoe'nun bize öğrettiklerine bağlıyoruz..."