Bir Beyin Fonksiyonu: Uyumak

Bu yazımda beynin bir fonksiyonu olan uykunun fizyolojisi konusuna değineceğim. Bununla birlikte uyku evreleri ve uyku hijyeni için dikkat edilmesi gerekenlere değineceğiz. Hadi gelin başlayalım!

Bazılarımız, uykuyu bizi üretkenlik ve eğlenceden alıkoyan bir durum ve bir düşman olarak algılıyoruz. Uykudan ve uykuya ihtiyacımız olduğunu gösteren esnemekten kaçmak için türlü türlü yollar deniyoruz ancak beynimizi ve vücudumuzu daha verimli kullanabilmek için verimli ve düzenli bir uykuya ihtiyacımız var.

Uyku sırasında vücudumuzda gerçekleşen restorasyon (yenilenme-toparlanma) ve adaptasyon süreçleri; (uyum sağlama-yerleşme) yeni bir güne daha hazır, daha iyi ve daha dinç bir şekilde uyanmamızı sağlar.

Uykunun farklı özellikler ve aktivitelerle karakterize evreleri vardır. Bunları kısaca şöyle özetleyebiliriz:

1-2 NON-REM EVRELERİ

Uykuya dalış ve yüzeyel uyku süreçlerini kapsayan bu evrelerde; kalp atış hızı düşer, solunum yavaşlar, vücut sıcaklığı düşer, göz hareketleri yavaşlar ve dış çevreye dair olan farkındalık sona erer. Bu evrelerde uyandırılan kişi genelde uyumuş olduğunun farkında olmaz. 

3-4 NON-REM EVRELERİ

Derin uyku dediğimiz bu evreler, uykunun asıl dinlendirici aşamalarıdır. Uyanıklıkta en fazla aktivite gösteren beyin bölgeleri, derin uykuda en düşük aktiviteye sahiptir bu yüzden gün içinde mental aktivitenin fazla olması derin uykunun verimli olmasını sağlar. Kemik ve kaslarımızın büyümesi ve onarımı için gerekli olan büyüme hormonu da en çok derin uyku sırasında üretilir. Özellikle çocukların gelişimi için derin uyku oldukça önemlidir.

REM EVRESİ

Hızlı göz hareketleriyle karakterize bu evrede beyin tıpkı uyanıklıktaki gibi aktiftir (bu yüzden paradoksal uyku da denmektedir.) çünkü beyin bu evrede kısa süreli bellekteki bilgileri uzun süreli belleğe aktarmakla meşguldür. Aynı zamanda beynin aktifliğinden dolayı rüyaların en canlı, en fazla görüldüğü evredir. Bu evreyi uyanıklıktan ayıran ise kas aktivitesidir. Uyku sırasında ani hareketlerin engellenmesi için kas aktivitesi büyük oranda durmuştur. Solunum düzensizdir, kalp atım hızı yüksektir. 

Uyku, elbette bütün insanlar için vazgeçilmezdir. Uyku yoksunluğunda huzursuzluk, zihinsel işlevlerde yavaşlama ve gündelik performansta azalma gözlenir. Uyku problemlerini azaltmak ve daha kaliteli bir uyku uyumak istiyorsak aşağıdaki uyku hijyeni kurallarını dikkate alabiliriz:

UYKU HİJYENİ KURALLARI

• Her gün aynı saatte yatıp kalkmaya dikkat edilmeli. 
• Yatak odasının olabildiğince karanlık olması sağlanmalı. (Çünkü uyku-uyanıklık döngüsünü düzenleyen melatonin hormonu karanlıkta salgılanır.)
• Uyumaya yakın saatlerde ağır egzersizlerden kaçınılmalı ve çay, kahve gibi kafeinli gıdalar tüketilmemeli. 
• Gündüz uyuma alışkanlığı varsa 45 dakikadan fazla uyumamalı. 
• Yatak odasının çok sıcak olmamasına dikkat edilmeli. (Çünkü insan, vücut sıcaklığı düşünce uyur ve sıcak bir ortamda uykuya dalmakta güçlük çekebilir.) 
• Uyumadan önce alkol ve sigaradan uzak durulmalı. 
• Yatak ve yastığın rahat olmasına dikkat edilmeli.