Muhteşem Bir Yiyecek: Patates - Case101

Bu yazıda her halinin harika tadı olan patates sebzesini konuşacağız. Ben patatesi çok severim ve eminim patatesin en az bir haline sen de bayılıyorsun. Patates bana göre harikalar yaratan bir sebze. Gelin detaylı inceleyelim!

İlk önce bu güzel yiyeceğin bir tarihçesine göz atalım. 

Peru'daki İnka Kızılderilileri, MÖ 8.000 ila MÖ 5.000 yılları arasında patates yetiştiren ilk kişilerdi. Daha sonra, 1536'da İspanyol Conquistadors, Peru'yu fethetti, böylece patatesin lezzetlerini keşfetti ve bu harikayı Avrupa'ya taşımak istedi. Sir Walter Raleigh, 1589'da Cork yakınlarındaki 40.000 dönümlük arazide İrlanda'ya patates getirdi. Böylece patatesin tüm Avrupa'ya yayılması yaklaşık kırk yıl sürdü. İlginç olan ise Avrupa'da, İncil'de patatesten bahsedilmediği gerekçesiyle ilk seferde kabul edilmemiş.

 

18.yüzyılın sonunda Bon Jardinier'in 1785 baskısında şu cümle yazıldı:

Hakkında bu kadar çok şey yazılmış ve bu kadar coşku gösterilmiş bir sebze yok.

19.yüzyılda Avrupa'nın en önemli sebzesi haline gelmişti. Bunun 3 ana sebebi vardı. Patates kolayca bozulmuyordu, açlığı kolayca geçirebilirdi ve üstüne ucuzdu.

Bu akımdan en çok etkilenen ülkelerden biri İrlanda idi. İrlandalılar büyük tarlaların yanı sıra evlerinin arka bahçelerine patates ekiyorlardı. Üstelik İrlanda’daki patates tüketimi yalnızca patatesin insanlar tarafından besin olarak tüketilmesi ile kalmamıştı, İngilizlerle yaptıkları büyükbaş hayvan ticaretinde de hayvanları beslemek için kullanılmıştı. Patates onlar için hayati bir önem taşıyordu. Bu önem onları tarihin en önemli olaylarından birine sürükledi: Büyük Kıtlık.

19. yüzyılın başlarında patateslere bulaşan Phytophthora infestans isimli mantar, İrlanda ve diğer bazı Kuzey Avrupa ülkelerinde tarlalarda yayılmaya başladı. Bu durum da yıllar içerisinde patates tüketiminin en çok olduğu ülkelerden biri olan İrlanda’da 1845 yıllarında açlık ile bağlantılı ölüm vakalarının ortaya çıkmasıyla birlikte 7 yıl sürecek olan İrlanda Patates Kıtlığı, bir diğer adıyla da Büyük Kıtlık dönemine yol açtı. İrlanda’nın bu hastalıktan daha çok etkilenmesi ve büyük bir kıtlığa sürüklenmesinin nedeni ise bu mantarın etkilediği patates türlerinden birinin İrlanda’da çok yaygın olan “Irish Lumper” türü olması idi. 

Kaynaklara göre, 7 yıllık Büyük Patates Kıtlığı içerisinde yaklaşık 1 milyon kişi besin yetersizliğinden veya buna bağlı olan hastalıklardan dolayı hayatını kaybetti. Bu acı olay ile ilgili çeşitli kitaplar yazıldı ve filmler çekildi. Yazılan kitaplardan ve daha sonra filmi çekilen Angela’nın Külleri’nde, ailesi kıtlık döneminde New York’a göç etmiş olan İrlandalı Frank McCourt kendi yaşamını anlatıyor. 

İşte patates bir ülke için bu kadar önemliydi. Dünya için ise farklı bir öneme daha sahip. Patates uzayda yetiştirilen ilk sebze ünvanına sahiptir. 

Şimdi size patates ile ilgili birkaç ilginç bilgi daha vermek istiyorum.

• Çoğunlukla Güney Amerika'nın And Dağları'nda bulunan 4.000'den fazla yenilebilir patates çeşidi vardır. 
• Patates mükemmel bir C vitamini kaynağıdır. Üstelik bir patates, bir portakaldan daha fazla C vitamini içeriyor.
• Bir muzdan daha fazla potasyum kaynağıdır. 
• Patatesler yağ, sodyum ve kolesterol içermez.
• Guinness Rekorlar Kitabı'na göre dünyanın en büyük patatesi yaklaşık 8 buçuk kilogram ağırlığındadır.
• Patates ayrıca votka, potcheen veya aquavit gibi alkollü içecekleri damıtmada kullanılır.

Son olarak ise Nam-ı değer French Fries, patates kızartmasından bahsetmek isterim. Patates kızartması gerçekten Fransız mı hala bir tartışma konusu. Bu yemeğin Birinci Dünya Savaşı sırasında Belçika'daki Amerikan askerleri tarafından keşfedildiği ve güney Belçika'nın baskın dili Fransızca olduğu için lezzetli patateslere "Fransız" patates kızartması adını verdikleri söyleniyor. Buna karşın, patates kızartması gerçekten Fransız ve ilk olarak 1780'lerde Paris'teki Pont Neuf'ta sokak satıcıları tarafından satıldı. Ya da İspanyol olabilir, ne de olsa, Güney Amerika patatesiyle karşılaşan ilk Avrupalılar onlar. 

Bunlar bir yana patates kızartması evrenseldir, ancak onları tüketme şeklimiz öyle değil. Amerikalılar genellikle patates kızartmasını ketçapla yerken, Fransızlar hardalı, İngilizler sirke tercih ediyor. Japonlar bazen kendilerine yeşil köri veya soya sosu ile tat verirler. Kanadalılar, üzerlerine sos ve lor peyniri ile doldurulmuş poutine olarak hizmet ediyorlar ve Malezyalılar da acı sosla yiyorlar. 

 

İşte bu yazı patatesin küçük bir yansımasıydı. Patates sebze olması ve besleyiciliği ile harika bir besin. Hem lezzetli olup hem de dünya için çok önemli bu besini daha yakından tanımalıyız. Sağlıkla kal ve patates yemeyi unutma