Giffen Paradoksu Nedir?

Neredeyse hepimiz talep ve fiyat kavramlarının zıt yönlü çalıştığını biliyoruz. Peki bir ürünün hem fiyatı artıyor hem de bu artışa rağmen aynı ürüne olan talep de artıyor ise bu durumu nasıl açıklayabiliriz? Giffen Paradoksu tam da bu konuyu açıklamaya yönelik!

Giffen Paradoks’u Nedir?

İsmini 19. yüzyılda İskoçyalı ekonomist ve istatistikçi Robert Giffen’dan alan Giffen Paradoksu; fiyatı artınca talebi de artan mallar ile tanımlandırılır.

Robert Giffen, maden işçilerinin tüketim alışkanlıklarını izlerken ilginç bir durum ile karşı karşıya kalmıştır. Çünkü işçiler, patates fiyatındaki artışa rağmen patates tüketimine talebi arttırmışlardır. İncelemeleri sonucunda ise İrlandalı işçilerin gelir seviyelerinin çok düşük olması sebebi ile beslenmelerinin büyük bir bölümünü patates ile karşılayıp et gibi daha pahalı olan ürünlere daha az bütçe ayırdıklarını görmüştür.

Peki Giffen Paradoksu Günlük Hayatımızın Neresinde Yer Alıyor?

Özellikle son zamanlarda son derece düşen alım gücü farkında olmasak da Giffen Paradoksu’nu uygulamamıza neden oluyor diyebiliriz.

Artan fiyatlar, zaten zar zor sahip olduğumuz şeylerden vazgeçmemiz için çok büyük bir sebep oluyor. Ülkemizde birçok aile orta gelirli olup tükettiği şeyler belirli düzeyde seyretmekte. Biliyoruz ki günümüzde çoğu ailenin evine giremeyen ürünler varken bunun yanı sıra tabii ki haftada bir de olsa bu tarz yüksek maliyetli ürünleri alabilen aileler de mevcut. Fakat her şeyin fiyatının hızla artması, ürünü alırken tekrar tekrar düşündürüyor.

Giffen Paradoksu’nun olması için; malın düşük mal olması, ikamesinin (yani yerine geçebilecek benzer bir ürünün) zor bulunur olması ve tüketilen malın tüketicinin bütçesinin büyük bir kısmını oluşturuyor olması gibi şartlar vardır.

Yaşantımızdan örnek vermek gerekirse; son yıllarda bu paradoksun en güzel örneklerinden biri et fiyatlarındaki artış olabilir. Et ürünlerinin fiyatı arttıkça insanlar haftada bir de olsa aldığı etten vazgeçerek ona ayırdığı bütçeyi daha uygun maliyetli gıda ürünlerine harcamaya başladı. Bunun sonucunda arz ve talep dengesi değiştiği için temel gıda ürünlerinde de fiyat artışı meydana gelerek Giffen Paradoksu’na yakalanmamıza neden oldu.

Aynı şekilde çok daha düşük gelirli aileler, birkaç malzeme alıp menemen ve ekmek ile günü geçirebilecekken, menemen malzemelerindeki artış ile birlikte yalnızca ekmeğe yöneliyor ve ekmeğe karşı talep çoğaldığı için, ekmeğin fiyatında artış yaşanıyor.

Dolayısıyla bu paradoks, geçinme çabası içinde olan bizlerin hayatında fazlasıyla yer edinmiş durumda.